Образованието на девојчињата и жените е универзално прифатено во повеќе од 200 земји и територии, вклучително и речиси 50 нации со мнозинско муслиманско население.
Но, тврдокорните авганистански исламистички талибански владетели им забранија на тинејџерките да одат на училиште по шесто одделение откако се вратија на власт пред две години. Забраната беше проширена во декември и на жените на универзитетите.
Многубројните протести на Авганистанците во земјата, притисокот од меѓународната заедница и лобирањето на муслиманските научници и свештеници не успеаја да ги убедат фундаменталистичките талибански лидери да ги отворат училиштата.
Експертите се поделени околу тоа дали забраната е вкоренета во тоа како талибанското толкување на исламот е обликувано од конзервативните паштунски племенски обичаи и културни практики или дали е поттикната од тоа како високи талибански идеолози ги толкуваат исламските учења.
Повеќето талибански лидери се етнички Паштуни, сунитски муслимански свештеници. Многумина се школуваа во медресите Деобанди во соседен Пакистан. Деобандизмот се појави како пуританско исламско преродбеничко движење во британската колонијална Индија во 19 век. Засновано на сунитската ханафиска школа за јуриспруденција, тоа е доминантен вид меѓу исламистите во Авганистан и Пакистан.
Племенски влијанија
Сами Јусафзаи, авганистански новинар и коментатор, тврди дека талибанските ограничувања против жените се поврзани со социјалните обичаи и културните практики во источен и јужен Авганистан.
Повеќето талибански лидери доаѓаат од различни паштунски рурални племенски заедници во овие региони кои се граничат со Пакистан.
„Тие веруваат дека местото на жената е или во куќа или во гроб“, вели Јусафзаи за основното талибанско верување под влијание на статусот на жените во семејствата на свештениците и верските водачи во овие паштунски региони.
„Жените кои живеат во домаќинствата на сегашните талибански креатори на политиката никогаш не биле образовани и никогаш не ги напуштиле своите домови“, рече Јусафзаи, кој ја следи исламистичката група откако таа се појави како милиција во јужната авганистанска провинција Кандахар кон крајот на 1994 година. Жените никогаш не извршувале владини или невладини работи“.
Јусафзаи вели дека талибанците ги поддржуваат политиките обликувани од овој светоглед, потпирајќи се на исламските учења кои ги поддржуваат таквите идеи. Тој вели дека талибанските лидери се потпираат на изреките што му се припишуваат на пророкот Мухамед кои ги обесхрабруваат жените да ги напуштат своите домови.
„Нивното основно верување е дека девојчињата во пубертет не треба да излегуваат од дома под никакви околности“, рече тој. „Ова е причината зошто тие ги гледаат жените кои заминуваат од дома поради образование или работа како ангажирање во морална корупција“.
Во Авганистан, муслиманска нација од околу 40 милиони луѓе, активисти и застапници за права ги обвинуваат Талибанците дека спроведуваат „родов апартхејд“ со тоа што им го ускратуваат образованието на жените, работата, слободата на движење и одлучуваат како тие можат да се појават во јавноста.
Повеќето муслимани се согласуваат дека исламот им дозволува на жените да се образуваат. Сепак, Талибанците јавно велат дека ќе им дозволат на девојчињата пристап до образование само откако ќе се обезбеди целосна родова сегрегација и други неодредени услови.
Речиси сите авганистански средни училишта беа родово сегрегирани и универзитетите наметнаа строго одвојување меѓу мажите и жените.
Јусафзаи вели дека во конзервативните и традиционалните муслимански општества ширум светот, некои свештеници исто така се залагаат за ограничување на образованието, работата и нивната улога на жените во јавниот живот. Но, владите во тие земји обично се противат или ги ограничуваат таквите идеи.
Во последниве години, Саудиска Арабија - една од најконзервативните сунитски муслимански нации - им дозволи на жените да возат и им даде слобода на движење без машки старател. Овие чекори се дел од иницијативата за реформи и модерност на престолонаследникот Мухамед бин Салман.
Талибанската забрана за образование предизвика универзална осуда од муслиманите на глобално ниво.
„Забраната на Талибанците за образование на жените не е вкоренета во [исламскиот] шеријатски закон, туку повеќе ги одразува културните предрасуди кои се во спротивност со учењата на исламот“, вели Салам ал-Марајати, претседател на Советот за муслимански односи со јавноста во Соединетите држави.
Тој рече дека спротивно на талибанските практики, „Исламот ја нагласува важноста да се бара знаење и ги охрабрува сите поединци, без разлика на полот, да стекнат образование“.
Историски конфликт
Во 1920-тите, коалицијата на конзервативни свештеници и водачи на племиња и заедници го собори реформистичкиот крал Аманула Кан. Тој сакаше да го модернизира Авганистан според секуларните линии на турскиот лидер Камал Ататурк и се залагаше за модерно образование и права за жените.
Ова противење на модерноста и секуларизмот продолжи, а конзервативните свештеници се спротивставија на образованието и работата на жените. Таа стана клучен дел од исламистичката опозиција на просоветските авганистански комунистички влади по воениот удар во април 1978 година, кој стави крај на авганистанската монархија. Муџахедините ги обвинија комунистите дека шират неморал преку промовирање на образованието и зајакнувањето на жените.
„Ова доведе до особена претпазливост од страна на конзервативните кругови во Авганистан во однос на образованието на девојчињата“, рече Бат.
Длабоко идеолошко убедување
Обаидула Бахир, предавач по политички науки на Американскиот универзитет во Авганистан, стана дел од напорите да се укине забраната преку разговор со талибанците минатата година.
Но, тој вели дека напорите пропаднале бидејќи „забраната е прашање на длабоко идеолошко убедување“ за актуелниот врховен лидер на талибанците, Мула Хаибатула Ахунџада.
Бахир вели дека најистакнатите талибански лидери учеле во пакистанските медреси и затоа биле исклучени од селскиот и племенскиот живот.
„Тие беа индоктринирани од мисловната школа Деобанди, така што сега ја спроведуваат најстрогата верзија на исламот врз авганистанското население“, рече тој.
„Ова криво мислење не го имаат сите талибански лидери, но се чини дека сегашниот апсолутен суверен, талибанскиот емир, е убеден“, рече тој.
„Се надевам дека талибанските власти ќе сфатат во не толку далечна иднина дека образованието за жените ќе ги направи авганистанските жени подобри муслиманки“, вели тој. „Тоа ќе им овозможи да дадат посилен придонес за благосостојбата на нивната земја“.
Две години по справувањето со ова прашање, западните дипломати се чини дека ги охрабруваат авганистанските конзервативни и свештенички кругови да најдат начини да ја прекинат забраната.
Том Вест, специјален претставник на САД за Авганистан, неодамна објави на Твитер дека авганистанските жени мора да се образуваат и да придонесат за економијата за да и помогнат на нивната земја да застане на свои нозе.
„Ако се направи промена на политиките, тоа ќе биде затоа што тоа го побарале Авганистанците, а не како резултат на странски барања“, напиша тој.
