Минатата година беше најтоплата досега и прва што го надмина клучниот праг на глобалното затоплување од 1,5 степени Целзиусови над прединдустриските температури, велат научниците.

Агенцијата на ЕУ за климатски промени Коперникус ги потврди претходните проекции дека 2024 година ќе биде најтоплата година забележана на глобално ниво и навистина е првата календарска година во која просечната температура надмина 1,5 Целзиусови степени над прединдустриските нивоа.

Научниците велат дека климатските промени предизвикани од човекот се примарен двигател на рекордните температури, додека други фактори како временскиот феномен Ел Нињо во Тихиот Океан, кој ги зголемува глобалните температури, исто така имаа влијание.

Анализата на Метеоролошката канцеларија на Велика Британија, Универзитетот во Источна Англија и Националниот центар за атмосферска наука, исто така, покажа дека 2024 година беше најтоплата досега и веројатно првата година која надмина 1,5 Целзиусови степени.

Експертите за клима велат дека само една година со просечна температура од 1,5 Целзиусови степени над прединдустриските нивоа, не значи дека светот го достигнал тоа ниво на глобално затоплување, иако тие издадоа предупредувања за тоа колку е блиску сега.

Правењето напори да се спречи глобалното затоплување да надмине 1,5 °C над прединдустриските температури е една од клучните обврски на глобалниот Париски договор што земјите го договорија во 2015 година, во обид да ги спречат најопасните влијанија од климатските промени.

Анализата покажа дека глобалната просечна температура во 2024 година била 1,53 °C над просекот од 1850-1900 година. Анализата исто така нагласува дека на глобално ниво, секоја од изминатите 10 години била една од најтоплите 10 години досега.

Кремљ ја обвини администрацијата на американскиот претседател Џо Бајден дека се обидува да му го остави на новоизбраниот претседател Доналд Трамп најтоксичното можно наследство и дека затоа Бајден би можел да воведе последен круг санкции кон Москва.

Портпаролот на Кремљ Дмитриј Песков овие коментари ги даде на денешната конференциска врска со новинарите (10 јануари).

Американски официјален претставник вчера рече дека Бајден неделава ќе претстави нови санкции насочени кон руската економија, како мерка за зајакнување на воените напори на Киев против Москва пред Доналд Трамп официјално да ја преземе функцијата на 20 јануари.

Соработниците на Бајден велат дека сакаат да ја стават Украина во најсилна позиција на бојното поле за да имаат предност во можните преговори со Русија оваа година.

„Засега нема детали за санкциите што Бајден би ги наметнал на Русија во своите последни денови како претседател, иако неговите соработници ги информирале соработниците на Трамп за чекорите што ги преземаат“, рече американскиот функционер.

За тоа кога би се случила средба меѓу рускиот претседател Путин и новиот претседател на САД Трамп, Песков не даде детали.

Запрашан за коментар околу најновиот пакет воена помош од САД за Украина, Песков рече дека Бајден е одлучен во своите последни денови власт да се осигура дека војната ќе продолжи.

Американскиот секретар за одбрана Лојд Остин на состанокот на земјите кои го поддржуваат Киев во Германија најави нов пакет воена помош за Украина од 500 милиони долари.

Русија води војна против соседна Украина од 24 февруари 2022 година. Западот го поддржува Киев во неговата одбрана.

Украинските власти стравуваат дека американската поддршка за Украина може да се намали откако Трамп ќе ја преземе функцијата.

Либералната партија на Канада (ЛПК) соопшти на 9 март ќе избира нов лидер откако Џастин Трудо најави повлекување од лидерската функција.

„Либералната партија на Канада на 9 март ќе избере нов лидер и ќе биде подготвена да се бори и да победи на изборите во 2025 година“, се наведува во партиското соопштение.

Името на новиот лидер на најверојатно ќе биде објавено на денот на изборите.

Трудо минатата недела соопшти дека се повлекува од партијата, која ја води од 2013 година. Сепак, тој посочи дека ќе продолжи како премиер и лидер на либералите додека не се избере неговиот наследник.

Трудо беше под силен притисок од пратениците на ЛПК кои бараа негова оставка поради пад на рејтингот на либералите во анкетите.

Канадскиот весник „Глоуб и мејл“ (Globe and mail) објави дека поранешната министерка за финансии Кристиа Фриланд и поранешниот гувернер на Банката на Канада, Марк Карни се подготвени да се приклучат на трката за нов лидер на партијата.

Трудо (53) ја презеде функцијата премиер во ноември 2015 година, а потоа двапати беше реизбран. Тој е канадски премиер со најдолг стаж.

Сепак, неговата популарност почна да опаѓа пред две години поради незадоволството на јавноста од високите цени и недостигот на станови.

Европската комесарка за проширување Марта Кос најави дека во следните месеци на агендата ќе има многу важни одлуки за проширување на Европска Унија.

„Многу важни одлуки за проширувањето на ЕУ ќе бидат на нашата агенда во наредните месеци, а полското претседателство со Советот на ЕУ има големи амбиции. Ајде да работиме заедно за да изградиме посилна и пообединета Унија за да ги зачуваме мирот, слободата и безбедноста на нашиот континент“, напиша Кос на платформата Икс.

Таа додаде дека ќе разговара со полскиот министер за ЕУ Адам Шлапко и министерот за надворешни работи Радослав Сикорски како брзо и ефикасно да се унапреди процесот.

Новата еврокомесарка за проширување е од Словенија, а на функцијата го наследи Унгарецот Оливер Вархеји.

Мандатот на новиот состав Европска комисија ќе започне на 1 декември.

Бројот на загинати во застрашувачкиот бран шумски пожари што зафати неколку делови на Лос Анџелес се искачи на најмалку десет. Пожарот „проголта“ околу 10 000 куќи и други згради, а бројот на евакуирани граѓани се искачи на околу 180 000.

Пет пожари сè уште се активни во и околу овој град во американската сојузна држава Калифорнија.

Материјалната штета сега се проценува на 150 милијарди долари.

Американскиот претседател Џо Бајден, кој прогласи голема катастрофа на 7 јануари, два дена подоцна вети дека федералната влада целосно ќе ги покрие трошоците за опоравување од пожарот во следните 180 дена, што вклучува отстранување на остатоци и опасни материјали, изградба на привремени засолништа и плати за итните служби на терен.

Градоначалничката на Лос Анџелес, Карен Бас од редовите на Демократската партија, соочена со критиките на новоизбраниот претседател Доналд Трамп и другите републиканци за справување со катастрофата, изјави дека веќе размислуваат како брзо да го обноват градот.

Најголемиот пожар во Палисадес е локализиран само шест проценти. Досега изгоре речиси 20000 хектари. Итон изгорел 14000 хектари и не бил изгаснат. Последен избувна пожарот во Кенет, тој не е под контрола и зафатил 960 хектари. Во пожарот Херст изгореа 700 хектари, а десет отсто од пожарот е локализиран.

Агенцијата АП наведува дека областа зафатена од пожарот изгледа како да е бомбардирана.

Бројни авиони фрлаат противпожарни средства и вода на запалените ридови, а напорите се потпомогнати од ослабените ветрови, кои претходно дуваа со брзина на урагани. Во вторник на 14 јануари се очекува има нов бран силни ветришта.

Без своите домови во пожарите останаа и некои познати личности, како што се актерите Били Кристал, Џејмс Вудс, Адам Броди и наследничката на синџирот хотели Хилтон, Парис Хилтон.

Рускиот суд треба да осуди тројца адвокати кои работеа за опозицискиот политичар Алексеј Навални и беа обвинети во 2023 година за обвиненија за „екстремизам“.

Рочиштето за изрекување на пресудата за адвокатите Вадим Кобзев, Алексеј Липцер и Игор Сергунин треба да започне на 10 јануари во 10 часот по локално време во Владимирската област источно од Москва.

Тие се обвинети за учество во „екстремистичка“ организација, обвинение кое предвидува максимална казна од шест години затвор. Обвинителите бараат затворски казни од најмалку пет години за секој од адвокатите.

Се очекува тие да бидат прогласени за виновни бидејќи ослободителните пресуди се практично нечуени во руските судови, особено во политичките случаи.

Антикорупциската фондација на Навални (ФБК) и другите групи на Навални беа означени како екстремистички и забранети во Русија во 2021 година.

Судењето на Кобзев, Сергунин и Липсер започна во септември и се одржа зад затворени врати, но пресудата треба да биде отворена за медиумите.

Истражителите рекоа дека адвокатите го користеле својот „статус“ за да пренесуваат пораки меѓу Навални и неговите соработници, помагајќи му да „спроведува екстремистички активности од зад решетки“. Две други поранешни адвокати на Навални, Александра Федулова и Олга Михаилова, побегнаа од Русија минатата година.

Пред неговата смрт, Навални го осуди апсењето на адвокатите како „безобразно“, велејќи дека тоа е дел од кампањата за понатамошна изолација во затвор.

Критичарот на Кремљ почина во сомнителни околности во арктичка затворска колонија во февруари 2024 година. Неговите соработници рекоа дека тој бил убиен, најверојатно по наредба на Кремљ, што Кремљ жестоко го негираше.

Навални можеше да комуницира од својата затворска ќелија, со неговите критики за целосната инвазија на Русија на Украина и саркастични коментари, а често и за условите во кои тој беше задржан, на социјалните мрежи.

Кобзев беше најпознатиот член на адвокатскиот тим на Навални кој го бранеше на суд.

Собранието денеска (10 јануари) треба да ја започне 29-тата седница на која на дневен ред се пет интерпелации. Четири интерпелации се поднесени од пратеници на Европскиот фронт против работата на вицепремиерите Изет Меџити и Иван Стоилковиќ, министерот за внатрешни работи Панче Тошковски и неговиот заменик Астрит Исени од ДУИ. Петата интерпелација е поднесена од Левица за работата на претседателката на Комисијата за социјална политика, демографија и млади Илире Даути.

Најголем дел од парламентарните партии и од власта и од опозицијата нема да ги прифатат интерпелациите поднесени против четворицата актуелни владини министри, додека за интерпелацијата на Даути изјавија дека ќе биде изграден став пред седницата денеска.

Мнозинството предводено од ВМРО-ДПМНЕ, пратениците од коалицијата Влен, СДСМ и Левица ќе гласаат против четирите интерпелации, поднесени по случувањата на прославата на Денот на албанското знаме.

Според собранискиот Деловник, за интерпелациите дебатата и гласањето ќе бидат поединечни. Ќе дебатираат онолку пратеници колку што се пријавиле, но на крај на денот односно пред полноќ треба да се гласа. Сепак, пратениците се надеваат дека целата дебата би можела да заврши за еден ден.

Претседателот на Собранието, Африм Гаши на последната предновогодишна средба со новинарите информираше дека секоја интерпелација ќе се разгледува посебно и дека може да се дискутира цел ден или во зависност од тоа колку пријавени пратеници има за збор. Сепак, додаде тој, на крајот на денот мора да се гласа.

Претседателот на Владата Христијан Мицкоски во изјава за медиумите од Штип кажа дека за време на денешната дебата за интерпелациите на Меџити, Тошковски, Стоилковиќ и Исени очекува неосновани критики и обид што ќе заврши како неуспешен, напади што ќе поларизираат и ќе поттикнат чувства на меѓуетничка нетолеранција.

Вицепремиерот Меџити вчера во изјава за медиумите во Тетово коментираше дека поднесувањето интерпелација против неговата работа е демократски чекор што опозициската партија го користи само за партиска корист и спротивно на државните интереси.

Пратеничката група на СДСМ, како што изјави во средата портпаролката на партијата Богданка Кузеска, останува на веќе соопштениот став од почетокот на декември минатата година дека нема да ги поддржи четирите интерпелации поднесени за работата на вицепремиерите Меџити и Стоилковиќ, министерот за внатрешни работи Тошковски и неговиот заменик Исени. Додека во однос на интерпелацијата за Даути рече дека ставот ќе биде изграден на координација.

Ова е непристоен предлог. Намерата не е чесна, намерата не е заради почит. Обратно. Намерата вака да се искаже еднострано, всушност значи непочитување, значи непризнавање. Тогаш мојот коментар е дека фрустрации се во прашање, изјави денеска (9 јануари) претседателката Гордана Сиљановска Давкова коментирајќи ја изјавата на лидерот на бугарската партија „Преродба“, Костадин Костадинов, за припојување на Македонија и на украинската област Јужна Бесарабија кон Бугарија.

Во однос на тоа какви се сигналите од Софија и комуникацијата меѓу неа и претставници на Софија, шефицата на државата во интервју за ТВ Алфа, изјави дека дијалозите меѓу нив се пристојни, одмерени но и со резерва, a дека меѓу граѓаните нема проблеми.

Претходно реагираше и македонското Министерство за надворешни работи, осудувајќи ја изјавата на Костадинов и опишувајќи ја како злонамерна.

И опозицискиот лидер, Венко Филипче, ги осуди изјавите на Костадинов и ги нарече иредентистички.

Тој повикува и очекува официјална Софија јасно и недвосмислено да се огради од изјавите на Костадинов, кои, според него, се во спротивност со европските вредности и принципите на добрососедство.

Лидерот на ултаранационалистичката и крајнодесничарска бугарска партија „Преродба“, Костадин Костадинов, денеска ја повика владата во Софија официјално да објави претензии за припојување на Македонија и на украинската област Јужна Бесарабија кон Бугарија.

Во објава на социјалната мрежа Фејсбук, тој ги поддржува изјавите на новозибраниот претседател на САД Доналд Трамп за Канада и Панамскиот Канал и наведува дека е потребно и Софија јавно да излезе со барање за припојување на Македонија и Јужна Бесарабија кон Бугарија.

Бугарија сака Северна Македонија да го признае бугарското малцинство како национално малцинство. За да се постигне тоа, потребни се уставни измени.

Македонскиот премиер Христијан Мицкоски смета дека треба да се репреговара т.н. француски предлог од кој произлезе условот за уставни измени, односно тие да се направат, но со одложено дејство – да важат од моментот на зачленување на Северна Македонија во ЕУ. Идеја, којашто според претходното објаснување на Мицкоски, не е прифатена од ЕУ.

Државата ни е блокирана од нерационален и билатерален спор, порача македонскио премиер на 20. Европски самит во Салцбург посветен на ЕУ и реформите, во октомври 2024 година.

За усвојување на уставните амандмани потребно е двотретинско мнозинство. Парламентарното мнозинство во Северна Македонија во моментов се состои од 78 пратеници од вкупно 120 во Собранието.

Скопје и Софија во 2017 година потпишаа Договор за добрососедство, но, Бугарија во 2019 година стави вето Северна Македонија да добие датум за почеток преговорите за членство во ЕУ поради историски, јазичен и идентитетски спор.

Со парада на улиците на Бања Лука денеска (9 јануари) беше одбележан Денот на Република Српска, кој Уставниот суд на Босна и Херцеговина три пати го прогласи за неуставен.

Од Обвинителството на Босна и Херцеговина не одговорија на прашањето на Радио Слободна Европа дали е покрената истрага во врска со овогодинешното одбележување, ниту дали нешто било преземено во врска со ова прашање минатата година, кога, како што се наведува, ги следеле активностите на 9 јануари.

На парадата присуствуваа, меѓу другите, претставници на ентитетските јавни и спасувачки служби, демобилизирани припадници на Армијата на РС, студенти.

Меѓу официјалните претставници беа премиерот на ентитетот, Радован Вишковиќ и претседателот на Народното собрание на РС, Ненад Стевандиќ.

Не присуствуваше претседателот на РС, Милорад Додик, кој се опоравува од операцијата направена на почетокот на декември.

Во негово име зборуваше министерот за внатрешни работи на Република Српска (РС), Синиша Каран.

Тој во својот говор го спомена и Дејтонскиот договор, оценувајќи дека по завршувањето на постапката во Судот на БиХ против Милорад Додик „ќе се знае дали ќе опстанат Дејтонскиот мировен договор и БиХ“.

На Додик му се суди за непочитување на одлуките на високиот претставник на меѓународната заедница Кристијан Шмит.

Дојдоа и претставници на Владата на Србија

Во Бања Лука пристигна и делегација од Владата на Србија. Меѓу нив беше и министерот за одбрана Братислав Гашиќ.

Дојде и Александар Вулин, министер во Владата на Србија, кој е на американската црна листа.

Тој рече дека „РС е празник за секој Србин односно празник на сите Срби“.

„Затоа ја уриваат, ја напаѓаат секоја српска вредност, бараат да се утврди што ќе славиме, како ќе славиме, затоа бараат да ни се одреди и знаме и име и сакаат да владеат наместо нас. Бараат да му се суди на Додик, како одмазда, како што им судеа на нашите во Хаг, да го соборат првиот меѓу нас, Александар Вучиќ, и тоа на улица, а не на избори“, рече Вулин.

Меѓу учесниците беа и претставници на Ноќните волци, огранок на рускиот мото клуб на чело со Александар Залдостанов, кој е близок до Кремљ и рускиот претседател Владимир Путин.

За прославата беа издвоени околу 283.000.

Во пресрет на одбележувањето, Канцеларијата на високиот претставник (ОХР), Делегацијата на Европската унија (ЕУ) во БиХ и Амбасадата на САД во Сараево објавија соопштенија во кои повикаа на реакција на судските власти во земјата поради прославата, и почитување на државниот Устав.

Ден претходно, Владата на Србија, предводена од премиерот Милош Вучевиќ, на 9 јануари ја посети Бања Лука, а во делегацијата беше и Ана Брнабиќ, претседателката на српскиот парламент.

Поради доаѓањето на овие функционери, шефот на дипломатијата на Босна и Херцеговина, Елмедин Конаковиќ упати протестна нота до Србија.

Што се слави, а што се оспорува?

На 9 јануари 1992 година, Собранието на српскиот народ во Босна и Херцеговина ја усвои Декларацијата за прогласување на Република на српскиот народ на Босна и Херцеговина како независен ентитет во рамките на Босна и Херцеговина.

Властите во РС го одбележуваат тој датум како ден на основање на Република Српска.

Претставниците на Бошњаците и Хрватите не учествуваа во декларацијата, а тие два народи на 9 јануари гледаат почеток на војната во Босна и Херцеговина и почеток на етничко чистење, воени злосторства и геноцид врз несрпското население.

Во 1992 година, Уставниот суд на Република Босна и Херцеговина ја поништи Декларацијата, а во 2015 и 2019 година Уставниот суд на Босна и Херцеговина го прогласи за неуставно одбележувањето на Денот на РС, 9 јануари.

Во одлуката од 2015 година беше наведено дека „Уставниот суд на Босна и Херцеговина не го оспорил правото на Република Српска да го слави Денот на Републиката, но тоа не може да биде 9 јануари“, бидејќи тој датум „не е прифатлив за сите граѓани“ .

Деветти јануари е и слава на РС, кога се слави Свети архиѓакон Стефан.

И покрај овие одлуки, Денот на РС редовно се одбележува во последните десет години, а за секоја прослава се трошат по неколку стотици илјади евра.

Највисокиот суд во Њујорк денеска (9 јануари) го отфрли барањето на Доналд Трамп за суспендирање на неговата пресуда по кривични обвиненија за тајни исплати на порно ѕвезди. Со ова, на новоизбраниот претседател, Врховниот суд на САД му останува последна опција која може да го спречи утрешното рочиште.

Еден од судиите во Апелациониот суд во Њујорк издаде налог со кој одби да му дозволи сослушување на правниот тим на Трамп.

Трамп побара од Врховниот суд да ја поништи казната, која се очекува да биде изречена утре (10 јануари). Неговите адвокати на 8 јануари поднесоа жалба до највисокиот суд во САД, откако њујоршките судови одбија да го одложат изрекувањето на пресудата минатиот мај кога беше осуден по 34 точки од обвинението за фалсификување деловни книги. Трамп ја негираше вината.

Во поднесокот до највисокиот суд во Њујорк, адвокатите на Трамп рекоа дека судечкиот судија и државниот апелационен суд „погрешно пропуштија да го запрат изрекувањето на пресудата“, тврдејќи дека Уставот наложува автоматска пауза по жалбата и дека пресудата ќе ја наруши претседателската транзиција, бидејќи Трамп се подготвува да се врати во Белата куќа на 20 јануари.

Обвинителите одговорија велејќи дека нема причина високиот суд да преземе „вонреден чекор“ да интервенира во случајот на федерално ниво за да го запре изрекувањето на казната.

Адвокатот на Трамп, Џон Зауер рече дека случајот е политички мотивиран и оти пресудата ќе биде „тешка неправда“.

Адвокатите на Трамп, исто така, тврдат дека доказите користени во судењето на Менхетен ја прекршиле одлуката на Врховниот суд од минатото лето, која на Трамп му дава широк имунитет од кривично гонење за дејствија што ги презел како претседател.

Судиите во Њујорк утврдија дека пресудите за Трамп се однесуваат на лични работи, а не на официјални претседателски прашања кои се во суштината на пресудата на Врховниот суд.

Извори: АП, Ројтерс