„Набавките во областа на одбраната се национална одлука“, вака за Радио Слободна Европа во НАТО ги коментираат најавите на Србија за нови набавки на руско оружје.
„Истовремено, важно е сите актери да придонесат за намалување на тензиите во регионот, како и за поттикнување на мирот и стабилноста“, се вели во писмената реакција на НАТО. Од Алијансата додаваат дека Србија и НАТО се блиски партнери и дека годинава се одбележаа 15 години од членството на Србија во Партнерството за мир.
„Српски свет“ закана по безбедноста на Балканот?
Како што повеќепати нагласуваат официјални лица во Белград, Србија е воено неутрална земја, која не претендира да стане членка на НАТО.
Покрај Корнет и Панцир
Српскиот претседател Александар Вучиќ по средбата со рускиот претседател Владимир Путин на 25 ноември изјави дека наскоро од Русија ќе пристигне нова воена опрема. „Тоа се Корнети, односно лансирни рампи за Корнети и ракети за противтенковски дејствија. Тоа е исклучително важно на нашиот терен“, рече претседателот на Србија.
Повеќе детали за новите набавки даде министерот за внатрешни работи Александар Вулин седум дена по средбата на Вучиќ со Путин, на 3 декември, а по средбата со рускиот министер за одбрана Сергеј Шојгу.
Руското Министерство за одбрана соопшти дека е договорено купување на нови системи за противвоздушна одбрана (ПВО) „Панцир С1“ и противтенковски ракети „Корнет“. Но, таа информација не беше објавена во соопштението на веб-страницата на Министерството за внатрешни работи на Србија по повод средбата Вулин-Шојгу.
Истиот ден, Амбасадата на Украина во Белград испрати соопштение до медиумите во кое предупреди на зголемување на руското воено присуство на нивната граница.
Иако во соопштението не се споменуваат новите набавки на руско оружје што ги најавија српските власти, Амбасадата испрати порака до граѓаните на Србија: „Не слушајте што зборува Кремљ, гледајте што прави Кремљ“.
Во соопштението се потсетува и на руската анексија на рускиот полуостров Крим во 2014 година, поради што Русија е под санкции на ЕУ и САД.
Шормаз: Не ни треба соработка со Русија во одбраната
Драган Шормаз, пратеник од владејачката Српска напредна партија (СНС), предводена од Александар Вучиќ, за РСЕ изјави дека Србија не треба да соработува со Русија на полето на одбраната и безбедноста, имајќи ја предвид нејзината стратешка определба за влез во ЕУ.
„Мораме да ја подготвиме земјата за тоа членство. Затоа не ни е потребна партнерска соработка со Русија“, вели Шормаз, кој е и шеф на делегацијата на Собранието на Србија во Парламентарното собрание на НАТО.
Тој наведува дека набавката на оружје од Русија и Кина е со многукратно пониска по вредност од набавката од земјите членки на НАТО.
Русија ѝ донираше на Србија 30 тенкови и оклопни возила
„Тоа е ситница, не е некоја особено голема набавка и ако погледнеме се што се случувало во последните 20 години, па дури и во последните година-две во набавките, набавуваме многу повеќе од „земјите членки на НАТО, отколку што добиваме од Русија и Кина“, вели Шормаз.
Тој признава дека е малцинство во СНС со ваквите ставови. На прашањето дали има разбирање во партијата од која доаѓаат министрите и функционерите кои заговараат пресврт во надворешната политика на Србија кон Русија, Шормаз одговори: „Штом никој не ме критикува, тоа значи дека имам некаква согласност, ако не и поддршка“.
Рекордни издвојувања за одбраната
Најавата за купување дополнително оружје од Русија доаѓа две години откако самиот Вучиќ изјави дека Србија ќе престане да купува воено оружје. „Ќе одиме на дополнителни реформи на нашата армија“, рече Вучиќ на 3 декември 2019 година, во пресрет на неговото патување во Русија, каде што се сретна со Путин.
Гејмификација на екстремизмот: Војните на Балканот како видео игри
Во меѓувреме, се зголемија средствата на Србија за набавка на ново оружје, па според Balkan Security Network, специјализиран портал за одбрана и безбедност, годинава „буџетот за одбрана за прв пат ја надмина границата од милијарда евра“.
Во претходните три години Армијата на Србија од Русија купи пет хеликоптери Ми-17В-5, четири борбени хеликоптери Ми-35М и ракетен систем за противвоздушна одбрана „Панцир С1“.
За тоа време од „Ербас“ од Европа се купени пет хеликоптери Х-145М. Во текот на јули 2020 година, Србија, меѓу другото, купи од Кина шест нови беспилотни летала CH-92A, а потоа и системот за противракетна одбрана ФК-3.
Што купува Србија?
Рускиот артилериски и ракетен систем за противвоздушна одбрана „Панцир С1“ е наменет за одбрана на објекти од извидување и дејствија од воздушниот простор, како и за заштита на единиците за противвоздушна одбрана и други воени средства.
Србија во 2019 година купи една батерија од Русија, која се состои од шест системи. Неодамна беше користен во војната во Сирија. „Панцир“ ѝ беше испорачан на Србија следната година, во делови во четири испораки, за да биде завршен во март.
„Панцир С1“ за првпат влезе на територијата на Србија во октомври 2019 година, кога беше претставен рускиот ракетен систем С-400 за време на заедничката руско-српска воена вежба „Словенско братство“.
На купувањето на рускиот ракетен систем за противвоздушна одбрана реагираа и Брисел и Вашингтон. Портпаролот на високиот претставник за надворешна и безбедносна политика на ЕУ, Питер Стано, изјави дека Србија треба да ја усогласи својата надворешна политика со политиката на европскиот блок.
Стејт департментот ги повика сите сојузници и партнери „да се откажат од трансакциите со Русија кои би можеле да доведат до воведување санкции“.
Колку ја чинеше Србија „Панцир“ е информација која властите ја чуваат во тајност, како и за најголемиот дел од оружјето што Србија го набавува од Русија. Не се знае ниту по која цена Србија ќе набавува ракети Корнет од Русија.
Дали војската е приоритет?
Во интервју за РСЕ, уредникот на Balkan Security Network Александар Радиќ, вели дека е невозможно да се избегне политичкиот контекст при набавката на оружје.
„Се сомневам дека имаме таква атмосфера оти армијата е приоритет на сите приоритети и дека армијата и нејзината потреба е навистина единствениот мотив, бидејќи досега набавката оружје и воена опрема беше првенствено политички мотивирана“, вели Радиќ.
Според него, вредностите на набавките на оружје и воена опрема од западните партнери ги надминуваат оние со Русија и во таа смисла Србија се обидува да воспостави рамнотежа. Во таа смисла, тој смета дека во Србија постои политичка оценка дека е можно да се продолжи со набавката од Запад и истовремено да се обнови бизнисот со Русија.
Токму поради соработката со Русија, Србија е цел на критики од Западот, бидејќи како земја кандидат за членство во Европската унија сѐ уште не ја усогласила својата надворешна политика со европската. Србија одбива да им се приклучи на санкциите што ЕУ ги воведе кон Русија поради анексијата на украинскиот полуостров Крим во 2014 година.
За Драгомир Анѓелковиќ, политички аналитичар од Белград, обновувањето на набавката на оружје од Русија е логично, бидејќи, како што вели, „Србија главно поседува руско оружје, односно поранешно советско оружје“. Но, тој го издвојува и геополитичкиот мотив.
„Србија, според мене, треба да купува воена опрема од земји кои се наши сојузници во одбраната на територијалниот интегритет, од земји кои не го признаа Косово и да не поддржат во одбраната на Косово“, вели Анѓелковиќ во интервју за РСЕ.
Прашањето за Косово
Косово прогласи независност во 2008 година. Русија и Кина, кои се постојани членки на Советот за безбедност на Обединетите нации, не го признаваат Косово како независна држава. „Би било цинично некој што го признал Косово да очекува од нас да се дистанцираме од Русија, која ни помага во косовското прашање“, вели Анѓелковиќ.
Од друга страна, Русија во моментов е под будното око на Вашингтон и НАТО и поради тензиите меѓу Москва и Киев. И додека Западот ја обвинува Русија дека подготвува нова инвазија на Украина, Москва тоа го негира.
Сепак, американските разузнавачки претставници и високите украински воени фигури сугерираат дека околу 92.000 руски војници се стационирани во северна и источна Украина и Крим, полуостров јужно од копнената граница на Украина што Русија го анектираше во 2014 година и е предмет на санкции од ЕУ.
