Северна Македонија е рангирана во портокаловата зона на списокот, односно во групата земји кои имаат проблематична средина за слободата на печатот.
Ситуацијата со медиумите се влоши, високи владини претставници продолжија да им се закануваат и да навредуваат медиуми, а сајбер вознемирувањето и вербалните напади кон новинарите се зголемија на социјалните медиуми.
Сето ова послужи да се засили добро вкоренетата култура на неказнивост, пишува Репортери без граници за состојбата со слободата на медиумите во Северна Македонија во 2020.
Медиумските организации силно се противеа на разните предложени амандмани за законот за аудиовизуелни медиуми кои би овозможиле државно рекламирање во медиумите. Тие се противат на ова врз основа на фактот што тоа ќе охрабри клиентелизам.
Според оваа невладина организација, промените во Кривичниот законик кои ги подготвува Министерството за правда би требало да донесат поголема заштита за новинарите во државата.
Во претходниот извештај на Репортери без граници Македонија беше на 92-то место. Од регионот најдобро е пласирана Хрватска на 56 место. Босна и Херцеговина е на 58, Косово на 78, Унгарија на 92, Србија на 93, Црна Гора на 104 и Бугарија на 112 место.
Инаку, Светскиот индекс за слобода на печатот во 2021 година, покажува дека новинарството, главната вакцина против дезинформации, е целосно или делумно блокирано во 73% од 180 земји рангирани од оваа организација.
Попрецизно новинарството е тотално блокирано или сериозно попречено во 73 земји и ограничено во 59 други, што заедно претставуваат 73% од оценетите земји. Овие земји се класифицирани како „многу лоши“, „лоши“ или „проблематични“ средини за слобода на печатот и соодветно се идентификуваат според црните, црвените или портокаловите бои на картата за Слобода на печатот.
Американскиот државен секретар загрижен поради руските рестрикции за РСЕ
Податоците за Индексот, кои ги мерат ограничувањата за пристап до информации и пречките за покривање вести, ги потврдуваат обидите и мерките за блокирање на новинарството.
Драматично влошување
Релевантниот индикатор покажува драматично влошување. Пандемијата на коронавирусот се користи како основа за блокирање на пристапот на новинарите до изворите на информации и известувањето на теренот. Дали овој пристап ќе се врати кога ќе заврши пандемијата?
Податоците покажуваат дека на новинарите им е сè потешко да истражуваат и да известуваат за чувствителни приказни, особено во Азија, Средниот исток и Европа. Барометарот „Еделман доверба“ во 2021 година открива вознемирувачко ниво на јавна недоверба кон новинарите, со 59% од анкетираните лица во 28 земји, кои изјавија дека новинарите намерно се обидуваат да ја заведат јавноста со тоа што известувале за лажни информации.
„Новинарството е најдобрата вакцина против дезинформациите“, изјави генералниот секретар на Репортери без граници, Кристоф Делуар, додавајќи:
„Но, за жал, неговото производство и дистрибуција се премногу често блокирани од политички, економски, технолошки, а понекогаш дури и културни фактори. Како одговор на вирозноста на дезинформациите преку границите, на дигиталните платформи и на социјалните медиуми, новинарството е главниот начин да се осигура дека јавната дебата се заснова на разновиден спектар на утврдени факти“.
На пример, претседателот Жаир Болсонаро во Бразил кој има пад од 4 места сега е на 111 место и претседателот Николас Мадуро во Венецуела (на 148 место) промовираа лекови против ковид-19 чијашто ефикасност никогаш не била докажана во медицинските истражувања.
За среќа, истражувачкото новинарство од страна на медиуми како што е бразилската „Agência Pública“ и длабинските стории на неколкуте преостанати независни публикации во Венецуела, беа во можност да ги спротивстават своите тврдења со фактите.
Репортери без граници со препораки до Бугарија
Во Иран (на 174-то место), властите ја зајакнаа контролата над известувањето за вести и ги зачестија судењата на новинарите со цел да бидат послободни за да се минимизира бројот на смртни случаи од ковид-19. Во Египет (166), владата на претседателот Сиси едноставно забрани објавување на какви било податоци за пандемијата, освен оние што ги дава Министерството за здравство.
Најголеми трендови
Норвешка е рангирана на првото место во Индексот веќе петта година, иако нејзините медиуми се жалат на недостаток на пристап до државните информации за пандемијата.
Финска го задржа второто место, додека Шведска ја поврати позицијата број 3, што минатата година ја имаше Данска која сега е на 4 место. Според тоа, индексот 2021 година јасно го потврдува успехот на „нордискиот модел“ во поддршката на слободата на печатот.
Светската мапа на слободата на печатот немаше толку малку земји обоени во бело - што укажува на ситуација во земјата која е барем добра, ако не и оптимална - од 2013 година, кога беше усвоен сегашниот метод за проценка.
Оваа година, само 12 од 180 земји на Индексот можат да тврдат дека нудат поволно опкружување за новинарството, наспроти 13 земји минатата година. Земјата што е лишена од својата „добра“ класификација е и Германија на 13 место на списокот. Десетици нејзини новинари беа нападнати од приврзаници на екстремистички и групи на теории за заговор за време на протестите против ограничувањата наметнати за борба против пандемијата.
Ситуацијата со слобода на печатот во Германија сепак е класифицирана како „прилично добра“, како што е во Соединетите држави кои се на 44-то место, дури и ако последната година од претседателствувањето на Доналд Трамп беше обележана со рекорден број напади врз новинари (околу 400) и апсења на новинари (130).
Како резултат на падот од четири места, Бразил им се придружи на земјите со црвена боја затоа што нивната ситуација е класифицирана како „лоша“. Навредите, оцрнувањата и оркестрираното јавно понижување на новинарите станаа заштитени знаци на претседателот Болсонаро, неговото семејство и најблиските сојузници.
Бразил ја дели „лошата“ класификација со Индија (142), Мексико (143) и Русија (на 150), која го распореди својот репресивен апарат за ограничување на медиумското покривање на протестите за поддршка на противникот на Кремљ, Алексеј Навални.
Ковид-19 како изговор за сузбивање на слободата на интернет
Кина на 177 место која продолжува да ја води цензурата, надзорот и пропагандата на интернет до невидени нивоа, е цврсто закотвена меѓу најлошите земји на Индексот, оние кои се црно обоени на мапата на Светската прес-слобода.
Веднаш под Кина е истото трио тоталитарни земји кои секогаш се на последните три места. Туркменистан (178 место) и Северна Кореја (179 место), како и Еритреја (на 180). Овие земји одржуваат апсолутна контрола над сите вести и информации, овозможувајќи им на првите две земји да тврдат дека немаат случаи на ковид-19.
Регионални падови
Европа и Америка (Северна, Централна и Јужна) продолжуваат да бидат најповолни континенти за слобода на печатот, иако Америка забележа најголемо влошување на резултатите од регионалните прекршувања (пораст од 2,5%).
Европа забележа значително влошување на индикаторот „злоупотреби“, со акти на насилство повеќе од двојно зголемени во Европската унија и Балканот, во споредба со влошувањето од 17% ширум светот.
Нападите против новинарите и самоволните апсења се зголемија во Германија (13), Франција (34), Италија (41), Полска (64), Грција (70), Србија (93) и Бугарија (на 112).
Во азиско-пацифичкиот регион, вирусот на цензура се прошири надвор од Кина, особено во Хонг Конг (80-ти), каде што законот за национална безбедност наметнат од Пекинг сериозно им се заканува на новинарите.
Регионот на Источна Европа и Централна Азија ја задржа својата предпоследна позиција на регионалното рангирање, делумно заради настаните во Белорусија (со пад од 5 места на 158. место), каде што новинарите беа подложени на невидена акција во обид да известуваат од масовните улични протести како одговор на резултатот од претседателските избори.
Нема забележителна промена во регионот на Блискиот исток и Северна Африка која го задржа последното место на регионалната ранг-листа. Во Алжир (146) и Мароко (136), судскиот систем се користи за да се замолчат новинарите, додека најавторитарните земји на Блискиот исток - Саудиска Арабија (170), Египет (166) и Сирија (173) - ја искористија пандемијата на ковид-19 за да ги зајакнат своите методи за замолчување на медиумите и да го потврдат својот монопол врз вестите и информациите.
Во овој регион, сè уште најтежок и најопасен за новинарите, пандемијата штотуку ги влоши проблемите на печатот кој веќе е во фаза на смрт.
