За прв пат Александар Лукашенко доби вистински противник на претседателските избори. Поранешната учителка и преведувачка по англиски јазик, Свјатлана Циханускаја, ги енергизираше луѓето низ целата земја, влегувајќи во трката откако на нејзиниот сопруг Серхеј Цихануски му беше забрането да учествува на изборите и беше уапсен.
Сепак, за ниту еден избор во Белорусија од моментот кога Лукашенко дојде на власт во 1994 година, Западот и меѓународните институции не оценија дека се фер.
Лукашенко повторно е избран за претседател на Белорусија
И овој пат, официјалниот прелиминарен исход не е поразличен:
Белорускиот претседател Александар Лукашенко, како што соопшти Централната изборна комисија, освоил повеќе од 80,23 проценти од гласовите.
Неговиот главен ривал Свјатлана Циханускаја, доби 9,9 проценти гласови, додека тројцата други кандидати добија помалку од 2 процента.
Во меѓувреме, противниците на Лукашенко велат дека резултатите биле лажирани, а илјадници протестираа во Минск и другите белоруски градови.
Белорусија по изборите: солзавец против демонстрантите
РСЕ разгледува некои од клучните фактори за време на гласањето и можниот исход за Белорусија, Лукашенко и неговите односи со Русија и Западот.
Обвинувања за измама
Првите знаци кои сугерираа дека изборите може да бидат лажирани дојдоа на 9 август кога Централната изборна комисија објави дека излезноста од предвременото гласање што започна на 4 август е околу 42 проценти, што е рекорд за претседателските избори во Белорусија.
Критичарите велат дека токму на предвременото гласање доаѓа до најголемото полнење на гласачките кутии, бидејќи многу од овие места за гласање не се под надзор и процесот е полесен за манипулирање.
Некои гласачки одбори во Минск известуваа за стапката на излезност од над 100 проценти.
Дали жена без политичко искуство може да му стави крај на владеењето на Лукашенко?
Антивладиниот канал “Следна” објави видео од, како што се вели, службеник на изборите во Минск како се качувал од прозорецот на вториот кат на избирачкото место и однел вреќа со гласачки ливчиња.
Пристапот до интернет беше нарушен на денот на гласањето, а на независните набљудувачи им беше забрането во некои случаи да го следат гласањето, а во некои дури беа и притворени.
Неверојатни бројки?
На владата на Лукашенко и требаше малку време да ги соопшти резултатите од излезните анкети кои покажаа дека околу 80 проценти од избирачите гласаат за претседателот. Се покажа дека и официјалните резултати се слични.
Репортери без граници со критика до Белорусија пред изборите
Но, со невидениот број на луѓе кои излегоа на предизборните митинзи на Циханускаја и независните медиуми, кои сугерираа дека нејзината поддршка е голема – изгледаше дека ќе има втор круг. До него нема да дојде.
„Лукашенко го стори тоа за да ја понижи Циханускаја, но и сите оние кои гласаа за неа”, вели Франка Виаорка, белоруски новинар и стратег за дигитални медиуми.
Употреба на сила
За време на кампањата Лукашенко на воениот собир во западниот град Брест ја повика војската да ги задуши граѓанските немири и да го „заштити суверенитетот“ од „хибридни закани“.
„Лукашенко нема да толерира масовни протести. Безбедносните сили, па дури и дел од армијата се подготвени за тоа“, вели Камил Клисински, постар соработник во Центарот за источни студии со седиште во Варшава.
Како што се затвораа изборните места, полицијата и војниците се превезуваа во Минск, го опколуваа градот и заземаа позиции на стратешките места.
И набргу откако заврши гласањето, безбедносните сили се судрија со демонстрантите кои излегоа на улиците.
„Лукашенко а приори јасно стави до знаење дека има намера да ја задржи власта по секоја цена. Останува прашањето каква ќе биде таа“, вели политичкиот аналитичар Александар Класковски за Ројтерс.
Лукашенко ќе избега од Белорусија ако се соочи со масовни протести?
Некои противници на Лукашенко најавуваат дека нема да се повлечат.
„Да, ќе има протести денес, утре, задутре. Тие нема да бидат централизирани како порано за да се заштитат луѓето, но денешните настани се само почеток на последниот спринт до финишот. И не зборуваме за години - разговараме за 2 до 3 месеци“, рече Волха Карач, шеф на белоруската невладина организација Нашиот дом.
2010 повторно - или полошо?
Исто така, во минатото, Лукашенко не се двоумеше да ги повика безбедносните сили за да ги задушат постизборните немири.
„Крвавата недела“, остриот удар по претседателските избори во 2010 година беше особено насилен.
Беа уапсени над 600 лица, вклучително и седуммина од изборните кандидати - еден од нив, 64-годишниот Владимир Никалај бил уапсен додека лежел во болница откако бил претепан на протестите од безбедносните сили.
Судирите доцна на 9 август се случија откако полицијата, војниците и единиците на ОМОН, се распоредија низ Минск за време на гласањето, на позиции околу зградите на владата и централните плоштади.
Претходно, Клисински рече дека со оглед на присуството на големите сили, постизборните случувања може да бидат „првиот знак дали белоруското општество е подготвено да им спротивстави на безбедносните сили, вклучувајќи ги и специјалните сили ОМОН“.
Каква е цената за Лукашенка и Белорусија?
Гласањето уследи во време кога односите меѓу Москва и Минск се заладени околу отпорот на Лукашенко за поблиска интеграција со Русија, вклучително и последната одлука во декември за отфрлање на планот за создавање поблиски врски.
Кремљ можеби не е задоволен од Лукашенко, но аналитичарите велат дека рускиот претседател Владимир Путин и неговата влада го претпочитаат него, а не опозицијата.
Доколку Лукашенко се справи со протестите, доказите за измама и загрозување ќе донесат повици за построга акција од страна на Европската унија и САД, но со тоа и можноста - натамошните санкции да го турнат Лукашенко во рацете на Русија.
Значи, на некој начин, и Москва и Западот имаат ограничен простор за маневар, а тоа е она на што Лукашенка сметаше и во минатото.
„Лукашенко има многу среќа. Од една страна, Русија не е задоволна од него, но многу добро знае дека секој по него ќе има многу поголеми шанси да обезбеди добри односи со ЕУ, НАТО и со Западот воопшто“, вели Максим Саморуков, од Московскиот центар Карнеги.
„Од друга страна, ЕУ не е задоволна од него, но таа е изгорена со Украина и сега не е желна да стори нешто за да го дестабилизира Лукашенко, затоа што може да предизвика несоодветна руска реакција до анексија. Оттука, Западот ќе продолжи со бавниот, несмасен ангажман“, вели Саморуков.
Аналитичарот Алекс Кокчаров смета дека победата на изборите на Лукашенко ќе биде „Пирова победа“, затоа што Москва ќе ја искористи таквата ослабена позиција за да извлече уште повеќе отстапки, „вклучително и понатамошно политичко интегрирање и воени бази“.
„Значи, со задржување на власта во Минск со годинашните срамни „избори“, Лукашенко, најверојатно, ќе изгуби, бидејќи белорускиот суверенитет, најверојатно, ќе биде дополнително еродиран од евентуалната унија меѓу Русија и Белорусија“, вели Кокчаров за Радио Слободна Европа.
