Таканаречениот Секели Ленд се наоѓа во романскиот централен регион Трансилванија со околу милион луѓе кои живеат во областите Харгита и Ковасна, како и дел од округот Мурес. Иако нешто повеќе од 50 насто од населението се идентификува како етнички Унгарци, регионот долго време врие од повици за поголема автономија од Букурешт, ако не и целосна независност.
Владата на Орбан често е обвинета дека поттикнува такви чувства. И додека Будимпешта вели дека нејзините намери се бенигни, а многумина во Букурешт не се противат, барем јавно, другите гледаат со сомнеж на унгарското финансирање на спортот во Трансилванија.
Соработничка на Орбан поднесе оставка по неговиот говор, кој таа го нарече нацизам
Аналитичарите се сомневаат дека Орбан го користи спортот како дел од игра на мека моќ за да ги освои срцата и умовите, не само во Романија, туку и на други места во соседните земји каде што има значителна етничка унгарска заедница.
Во романскиот регион Трансилванија, неофицијалното знаме на Секели Ленд често се вее и неофицијалната химна се пее на натпреварите, при што и самиот Орбан се придружува за да навива за некои од етничко-унгарските тимови таму.
Неодамна и највидливо, Орбан, самонаречен спортски ентузијаст и поранешен фудбалер аматер, беше на трибините кога Сепси ОСК од Ковасна, Романија, се соочи со словенечката Олимпија Љубљана во квалификациите за Лигата на Европа на УЕФА.
Фудбалскиот натпревар на 21 јули се случи само неколку дена пред Орбан да го одржи својот сега озлогласен говор во истиот Трансилвански регион на Романија пред главно етнички Унгарци за мешањето на расите и унгарскиот национален идентитет, што предизвика бран глобални прекори од Вашингтон, Брисел и еврејските групи.
Дека спортот е средство за зајакнување на унгарскиот идентитет беше наведено претходно оваа година од унгарскиот министер за надворешни работи Петер Сијарто. „Спортот е едно од главните средства за зачувување и градење на националниот идентитет и гордоста“, рече тој на прес-конференција во јануари во Букурешт заедно со романскиот министер за спорт Едуард Новак, кој не искажа забелешки за ваквата изјава.
Освојување умови преку спорт
Но, можеби Букурешт треба да биде загрижен. Од 2016 година, Будимпешта инвестирала над 83 милиони евра во спортови во етничките унгарски заедници во Секели Ленд, според истражувањето на унгарската веб-страница за вести Index.hu, голем дел од нив се влеваат во фудбалот и хокејот на мраз, очигледно два омилени спорта на Орбан. Букурешт инвестираше само мал дел од сумата што Будимпешта ја вложи.
Орбан јасно стави до знаење дека унгарскиот идентитет и националната гордост се протегаат надвор од границите на Унгарија, а тоа ги вклучува и областите на романскиот Трансилвански регион или Задкарпатскиот басен. Во својот говор на 23 јули во Баиле Туснад, кој се наоѓа во областа Харгита во Трансилванија, Орбан рече: „Ние [Унгарците] не сме мешана раса...и не сакаме да станеме мешана раса“, додавајќи дека земјите каде што се мешаат Европејци и не - Европејците „веќе не се нации“.
„Во тешкиот период што претстои, за да ги одржиме нашите национални амбиции, мора да останеме обединети. Татковината мора да остане обединета, а Трансилванија и другите области населени со Унгарци во карпатскиот басен мора да останат обединети“, заклучи тој.
Орбан оди според планот, вели Стефано Ботони, италијански историчар на Унгарија, кој тврди дека унгарскиот десничарски популист не е заинтересиран за промена на границите, туку за умовите.
„Ова може да се нарече ревизионизам. Орбан изгради прекуграничен политички и културен систем преку пари, визија, идеологија, летни школи, како и социјални и културни мрежи“, изјави Ботони за романскиот сервис на РСЕ, додавајќи:
„Кога Орбан зборува за карпатскиот басен, тој природно ги вклучува сите територии на поранешната Австро-унгарска империја. Тоа не вклучува територијален преглед. Мислам дека ова е различно од воениот ревизионизам. Ревизионизмот од 1920-тите и 1930-тите имаше за цел обновување на териториите. Овде територијата веќе не е најважна работа. Луѓето се поважни“.
Партнер на Орбан во Романија
Во 2016 година, парламентот во Унгарија донесе закон со кој се дозволува владата да финансира спорт меѓу унгарската дијаспора, контроверзен закон што беше критикуван од земјите со значителни етнички унгарски заедници. Забелешките и маневрите на Орбан во Романија го осветлија центарот на вниманието на етничката унгарска политичка партија, Демократскиот сојуз на Унгарците во Романија (УДМР), помал партнер во романската владина коалиција.
По расистичките изјави на Орбан во Баиле Туснад, романскиот претседател Клаус Јоханис ја повика оваа партија да реагира. Водачот на УДМР, Хунор Келемен, кој исто така е заменик-премиер, и неколку други етнички унгарски министри го придружуваа Орбан за време на неговиот престој во Романија и беа видени како аплаудираа на неговите изјави.
„УДМР треба да понуди јавни појаснувања, бидејќи значителен дел од нејзиното раководство и министри беа присутни на тој настан“, рече Јоханис. Во намерата на Орбан за спортот во Романија, УДМР е осомничен дека игра водечка улога, често обвинет за поттикнување „спортска автономија“ во таканаречената Секели Ленд.
Дел од спортските финансирања од Будимпешта се пренесуваат преку Фондацијата Менс Сана, која ја води Танцос Барна, романски министер за животна средина и шеф на партијата УДМР, откри романскиот сервис на РСЕ. Фондацијата Менс Сана е основана во 1995 година од парохиите на Католичката црква во главно етнички унгарски заедници во Трансилванија.
Орбан навива за романски тимови
Настрана расистичките забелешки, честите излети на Орбан во Трансилванија за да навива за локални етнички унгарски тимови ги крена веѓите во Романија. „Ми изгледа чудно. Сето тоа изгледа многу чудно. Премиерот на Унгарија доаѓа во Романија за да навива за тим од Романија. Јас сум аполитичен, не сакам да навлегувам во овие дискусии, но не мислам дека слично нешто може да се случи во Унгарија“, вели Флорин Радициоу, поранешна романска фудбалска ѕвезда во коментар за една романска спортска мрежа.
Помеѓу 21 јули и 27 јули, Орбан оствари три јавни посети на Секели Ленд, иако тој не беше официјално поканет од романските власти. За време на првите две патувања, Орбан се пофали со инвестициите на неговата влада во фудбалот во регионот. Тој присуствуваше и на фудбалски натпревар. Неговата трета посета на 23 јули беше обележана со неговиот огнен, ксенофобичен говор.
Сето внимание и пари што Орбан му ги посвети на регионот ги натера многумина кои живеат таму да се прашуваат кој е на крајот одговорен, изјави за РСЕ Богдан Десан, наставник во регионот. Десан, чие семејство е претежно унгарско, стравува дека спортските настани би можеле да станат громобран за екстремистите, привлечени од поголемата толпа навивачио, за да ја засилат нивната порака.
„Секели Ленд повеќе не е апстрактна идеја, теорија на некои екстремистички групи. Ова е најголемата победа на политиката на Орбан. Знамето на Секели, химната, повеќе не се само домен на екстремистичките движења. Така беше до околу 2013, 2014, можеби дури и 2016, 2017. Преку спортски натпревари во кои учествуваат клубови финансирани од Будимпешта, секој во регионот може да дојде во контакт со симболите на земјата Секели“, додаде Десан.
Орбановиот опсесивен спорт
Според локалната историја, Орбан поминал дел од своето детство во селото Фелчут, околу 40 километри западно од Будимпешта, каде што очигледно ги изострил своите фудбалски вештини, дури и подоцна во животот играјќи за аматерската екипа од четвртата дивизија на градот.
Унгарците одобруваат зголеменото кинеско влијание во земјата
Во тие детски денови во Фелчут, Орбан се спријателил и со Лоринч Мецарош, кој еден ден ќе стане градоначалник на селото и исто така еден од најбогатите луѓе во Унгарија, благодарение, многумина се сомневаат, на неговите врски со Орбан.
Мецарош, исто така, ќе стане претседател на Пушкаш Академија ФК, фудбалски клуб и академија основана во 2007 година, која има корист од многу државно финансирање, вклучително и пари за изградба на стадион, чиј капацитет од 3.800 е повеќе од двојно поголем од градот.
Финансирање фудбал во Романија
Она што беше направено со Пушкаш Академија ФК беше обид за модел во странство - во Романија. FK Csikszereda е фудбалски тим со седиште во Miercurea Ciuc, исто така во Секели Ленд и каде, според податоците од пописот од 2011 година, повеќе од 80 насто од речиси 38.000 жители се идентификувани како етнички Унгарци.
Тимот падна во тешки времиња во деновите на падот на комунизмот пред да воскресне во 2012 година. Една година откако беше оживеан, тимот потпиша партнерство со Пушкаш Академија ФК и формираше своја младинска академија. Со годишен буџет од 2 милиона евра, академијата има центри за обука не само во Миеркуреа Чиуц, туку уште три градови со мнозинска етничка унгарска заедница -- Таргу Муреш, Одорхеу Секујеск и Таргу Секуешк. Пари обезбедува Будимпешта, иако не е јасно колку.
Академијата е веќе една од најдобрите во Романија, која се натпреварува за врвни почести со фудбалската школа основана во Констанца од Георге Хаџи, романска фудбалска легенда, која некогаш беше наречена „Марадона на Карпатите“.
Тоа не е единствениот фудбалски клуб во Романија кој зема пари од Будимпешта. Од тимот Сепси ОСК наведуваат дека најголем добротвор им е Орбан. Тимот е со седиште во Сфанту Георге, каде што околу 74 насто од 56.000 граѓани се идентификуваат како етнички Унгарци. Основан во 2011 година, Сепси ОСК брзо се најде на теренот, освојувајќи влез во највисоката дивизија на Романија во 2017.
Изминатава сезона, клубот го освои домашниот куп, обезбедувајќи место во европските натпреварувања. Фудбалскиот клуб работи преку фондација, Здружението на спортски клубови ОСК на Сфанту Георге. Контролните 51 процент од акциите во клубот ги има Hodut Rom SRL, подружница на унгарската холдинг компанија, Hodmezovasarhelyi Utepito. Регистриран сопственик на таа компанија е Кароли Варга, роднина и поранешен соработник на Мецарош, другарот на Орбан од детството, пишуваат унгарските медиуми.
Парите од Будимпешта главно ја финансираат младинската програма на клубот, а не платите на играчите, како што некои се сомневаат, вели Ласло Диозеги, претседателот на тимот.
„Немаме тајни. Две третини од буџетот се обезбедени од унгарски извори, од унгарската влада. Тоа е дел од буџетот за младинската програма, децата и младите играчи. Како што е познато, европските правила забрануваат владата да финансира професионални тимови“, објасни Диозеги за РСЕ.
Се вели дека парите за плаќање на играчите доаѓаат исклучиво од спонзорски договори, сите потпишани исклучиво со унгарски компании, многу од нив во тешка категорија, вклучително и унгарската енергетска компанија MOL. Според веб-страницата на унгарски јазик, Maszol.ro, овие спонзорски договори изнесуваат околу 4,5 милиони евра за Сепси, што наводно е највисоката сума за спонзорски договор во романскиот фудбал.
Орбан беше присутен за натпреварот на Сепси против словенечката Олимпија Љубљана на 21 јули, првиот натпревар од кваливикациите за Конференциската лига на УЕФА. Носејќи шал на тимот Сепси, Орбан го бодреше тимот на стадионот со 8.500 седишта, кој беше отворен минатата година и чинеше околу 25 милиони евра, а е дел од финансирањето дојде од Будимпешта. Орбан очигледно уживал во тој момент, правејќи селфи со обожавателите и давајќи автограми, а подоцна објави дел од она што го документирал на Инстаграм со коментари, меѓу кои и „Да живеат Унгарците!“ и „Фабрика за селфи во Секели Ленд“.
„Виктор Орбан ни честиташе. Никогаш не негиравме дека унгарската влада го изгради нашиот стадион. Целата влада дојде на натпреварот. Ни честитаа и ни рекоа дека имаме добар тим“, изјави Диошеги по натпреварот, кој заврши 3-1. за Сепси, со што се пласираа во следното квалификациско коло од Конференциската лига на УЕФА, најновото и најмалку престижното од европските клупски натпреварувања на УЕФА.
Тоа не беше единствениот фудбалски натпревар на кој присуствуваше Орбан таа недела во Романија. Премиерот се појави и на 23 јули на натпревар во кој учествуваше таканаречената репрезентација на Секели Ленд. Романската фудбалска федерација одби да суди на натпреварот помеѓу унгарската репрезентација до 18 години и избраната репрезентација на Секели Ленд до 18 години. Натпреварот требаше да биде прв на новиот стадион на ФК Чиксереда, со 1.400 седишта, кое чинеше околу 3 милиони евра со финансирање повторно обезбедено од унгарската влада.
Покрај финансирањето на двата стадиона, владата на Орбан обезбеди пари за инфраструктура и спортска опрема за младинските тимови на двата клуба. Орбан, исто така, дава пари во други фудбалски тимови на други места во Европа каде што има значителна етничка унгарска заедница, вклучувајќи ги Дунајска Стреда (Словачка), НК Осиек (Хрватска) и Бачка Топола (Србија).
Лизгање на мраз
Со само неколку лизгалишта низ земјата, хокејот на мраз не е баш национална страст во Романија. Репрезентацијата се наоѓа на 24-тото место на ранг-листата на Меѓународната федерација за хокеј на мраз (IIHF).
Унгарија предлага да се намалат овластувањата на Европскиот парламент
Сепак, меѓу етничките Унгарци, овој спорт, наводно, станал попопуларен, особено за оние кои живеат во окрузите Харгита и Ковасна, срцето на етничката унгарска заедница во Романија, каде што студените зими му одговараат на овој спорт. Во недостаток на поддршка од романските спортски власти, хокејот на мраз во регионот падна во тешки времиња пред околу 20 години, при што локалниот врвен тим, HC Csikszereda од Miercurea Ciuc, конечно пропадна.
Но, овој спорт беше оживеан кога унгарското владино финансирање се појави околу 2016 година, откако Будимпешта го усвои законодавството за финансирање на странски спортови. Сега лизгалишта во затворен простор може да се најдат во Миеркуреа Чиук, Георгени, Карта, Таргу Секујеск и Сфанту Георге, сите градови со значителни етнички унгарски заедници во регионот на Трансилванија.
Лизгалиштата во Карта, Таргу Секујеск и Сфанту Георге беа изградени или реновирани со пари од Националната инвестициска компанија на Романија (ЦНИ) финансирана од државата во износ од речиси 10 милиони евра. Уште едно лизгалиште во Санкраиу де Муреш, во близина на Таргу Муреш, е изградено по цена од милион евра, пари обезбедени од унгарската влада.
Шефот на Романската хокеарска федерација, Александру Халаука, верува дека напливот на лизгалишта во областите со главно етнички Унгарци не е случаен и најверојатно резултат од директно финансирање од Будимпешта.
„Значи, во градовите како Букурешт, Сучеава, Јаши, Констанца, Бузау, не беше изградено ниту едно лизгалиште, туку беа изградени лизгалишта во Сфанту Георге, Георгени, Таргу Муреш и Миеркуреа Чиук -- а треба да се изградат уште четири во истите локалитети со фондовите на Националната инвестициска компанија“, изјави Халаука за романскиот сервис на РСЕ, жалејќи се дека развојот на спортот е „неурамнотежен“ во Романија поради овој „конфликт“ во финансирањето.
Академијата за хокеј на мраз Секели започна со работа со финансирање од унгарската влада во 2016 година, кога унгарскиот парламент го усвои законодавството што дозволува таков потег. Академијата има центри за обука за млади на осум локации низ регионот. Затворено лизгалиште, изградено за една година и по цена од милион евра -- повторно со финансирање обезбедени од Будимпешта -- беше отворено со голема помпа во Сангеоргиу де Мурес во Трансилванија во февруари 2021 година.
На друго место во Романија, има вкупно три лизгалишта во затворен простор: во Брашов, Галати и Банеаса, предградие на главниот град Букурешт. Натпреварот во хокеј на мраз претходно оваа година меѓу Романија и Унгарија заврши со скандал кога играчите на романската репрезентација - од кои многумина се етнички Унгарци – им се придружија со унгарските поддржувачи во толпата за да ја пеат неофицијалната химна на Секели Ленд.
Натпреварот во мај во Словенија на Светското првенство во хокеј на мраз заврши со 4-2 во корист на Унгарија. По натпреварот, генералниот секретар на Романската хокеарска федерација, Александру Нистор, ги обвини истите играчи дека ја „предале Романија“ и намерно загубиле од Унгарија, пишува Digisport.ro. „Тие се свртеа против земјата што ја претставуваа“, рече Нистор. „Тие се родени и израснати од една земја, Романија, и ја предадоа“, додаде тој.
Нистор, исто така, сугерираше дека Барна, романскиот министер за животна средина и шеф на УДМР, им наредил на играчите да го изгубат натпреварот, обвинение што тие го отфрлија. „Па, ние многу сакавме да ја победиме Унгарија. Три минути пред крајот беше 3-2 за нив, не победија десет, нула. За време на химната на Секели, јас само застанав на мразот, од почит. Ако Романските играчи од унгарска етничка припадност би престанале да играат за репрезентацијата, Романија би паднала во најниската група, би исчезнала од хокејот“, објасни Золтан Токе, голман на романската репрезентација.
И покрај контроверзите и поплаките од Букурешт, има малку знаци дека Будимпешта е подготвена да го преиспита своето спортско финансирање на тамошните етнички унгарски заедници.
Претставници на унгарската влада, наводно, веќе купиле парцела во Сату Маре, во северозападна Романија, каде што ќе биде изградена нова модерна фудбалска академија, пишува романскиот спортски портал Prosport.ro.
Инвестицијата во општината Сату Маре би била надвор од земјата Секели, но би била во град со 35.000 етнички Унгарци. Трошоците за изградба и пуштање во употреба на фудбалската академија се проценуваат на околу 800.000 евра, пари што ќе ги издвои унгарската влада.
„Унгарската влада е сигурен партнер за развојот на спортот во Романија“, изјави Сијарто во јануари, додавајќи: „Унгарската влада веќе финансираше многу за развој на спортска инфраструктура, а тоа ќе продолжи и во иднина“.
