Станбен и комерцијален комплекс во вредност од 3,5 милијарди долари, што се гради на местото на поранешниот аеродром во Минск, се очекува да го смени ликот на белоруската престолнина.
Светот на Минск, како што е познат проектот, треба да има модерен финансиски центар со облакодери со стаклени фасади опкружени со десетици високи згради и вили со 30.000 станбени единици. Дана Холдингс, која стои зад проектот, го оценува како „град во град“ и еден од најголемите проекти во Европа.
Светот на Минск е само еден од неколкуте белоруски проекти доделени на Дана Холдингс, фирма со седиште во Кипар основана од семејството Кариќ кое беше едно од најбогатите и највлијателните во Србија во 90-тите години, под водство на Слободан Милошевиќ.
Кротење на српските „русофили“ или уште еден маневар на Вучиќ?
Семејството Кариќ се катапултира на врвот на белоруската индустрија за недвижнини во текот на изминатата деценија, остварувајќи огромни профити. Критичарите обвинуваат дека тоа во најголем дел е благодарение на нивните блиски врски со Александар Лукашенко, кој владее со Белорусија со железна тупаница 27 години и силно се бори против протестите по претседателските избори во август 2020 година.
Лилија Лукашенка, сопругата на најстариот син на белорускиот владетел, Виктар, беше наведена како еден од 13-те заменик-директори на Дана Астра, главната подружница на холдингот во Белорусија, иако таа повеќе не работи таму. Таа во моментов води уметничка галерија во трговски центар во сопственост на Дана Холдингс.
Во меѓувреме, Лукашенко го избра Драгомир Кариќ, еден од семејните патријарси, да биде почесен конзул на Белорусија во Белград. Овие врски сега се закануваат да ја осакатат империјата на недвижнини Кариќ, која на почетокот на 2020 година имаше повеќе од 7 милиони квадратни метри во проекти во развој во Белорусија и Казахстан, вклучително и Светот на Минск. Пазарната вредност на тие проекти, според веб-страницата на Дана холдингс, е проценета на 13 милијарди долари.
Европската унија воведе санкции против Дана Холдингс и против една од нејзините белоруски подружници во декември лани, обвинувајќи ја за „поддршка на режимот“ на Лукашенко. Соединетите држави би можеле да го следат примерот и да воведат санкции кон членовите на семејството, што ќе им отежне да ги надминат казните затворајќи една компанија и регистрирајќи друга.
На сослушувањето на 24 март, американскиот конгресмен Крис Смит (републиканец од Њу Џерси) ги повика Министерството за финансии и Стејт департментот да разгледаат воведување санкции за неколку тајкуни според глобалниот закон Магнитски за поддршка на Лукашенко, вклучувајќи го Драгомир Кариќ (71) и неговиот помлад брат Богољуб Кариќ, 67 години. Глобалниот акт Магнитски е насочен кон лица обвинети за груба корупција и кршење на човековите права.
Смит ги удвои повиците за санкции на САД против блиските до Лукашенко, откако белоруските власти на 23 мај пренасочија патнички авион на летот Атина-Вилнус кон аеродромот во Минск и уапсија опозициски новинар и неговата девојка. На 24 мај, американскиот претседател Џо Бајден рече дека ја замолил неговата администрација „да развие соодветни опции за да ги повика одговорните“ за пренасочувањето на авионот.
САД досега воведоа казни против Лукашенко и неговите поддржувачи во врска со акцијата, што резултираше со затворање на повеќе од 400 лица кои се сметаат за политички затвореници. Соединетите држави најавија две рунди санкции кон крајот на 2020 година против скоро 50 официјални лица и неколку владини субјекти. И во април, Министерството за финансии повторно воведе санкции за девет белоруски државни претпријатија за кои оцени дека „ја финансираат и ја поддржуваат“ владата на Лукашенко.
Во изјавата за РСЕ на 7 мај, Драгомир Кариќ негираше дека семејниот бизнис има посебен третман во Белорусија. Тој тврди дека земјата е пазарна економија со конкурентна градежна индустрија и покрај широко распространетиот став дека задржува елементи на командна економија во советски стил. Тој исто така посочи дека конкурентите во индустријата ги туркаат обвинувањата за врски со Лукашенко за да му наштетат на бизнисот на Кариќ. Драгомир и Богољуб Кариќ имаа средба со Лукашенко, кој ги нарече нивните проекти „зачудувачки“ и покрај некои критики во јавноста дека станува збор за своевидни гета.
Санкции
Семејството Кариќ беше погодено со санкции во 90-тите и раните 2000-ти од Соединетите Држави и Европската унија за нивната врска со Милошевиќ, кому му се судеше за воени злосторства во Хаг, но почина во неговата ќелија во 2006 година. Тоа беше едно од најбогатите семејства во Србија по распадот на комунизмот. Тие поседуваа средства во различни индустрии, вклучувајќи банкарство, осигурување, производство, телекомуникации, медиуми и недвижнини. Во тоа време извештаите на медиумите ја проценуваат вредноста на нивните средства во милијарди долари.
Сепак, комбинацијата на западни санкции и соборувањето на Милошевиќ од власт во 2000 година ги стисна семејните богатства. Богољуб Кариќ во 2006 година избега во Русија за да избегне судење за корупција. Браќата со години бараа да ги исчистат своите имиња на Запад и да добијат визи или пасоши, ангажирајќи адвокати и лобисти за стотици илјади долари.
Во 2009 и 2010 година, во еден од последните познати јавни обиди на семејството да се врати нивниот углед во САД, Богољуб и Драгомир Кариќ - преку лобисти од Вашингтон - се претставија пред американските политичари како „прозападни“ фигури кои „ги прифаќаат западната демократија и капитализмот“ за Србија.
Додека нивните лобисти го правеа тој терен на Капитол Хил, браќата го прегрнуваа Лукашенко, авторитарниот лидер, за кој некои западни функционери сметаат дека е „последниот диктатор на Европа“.
Белоруска среќа
Бидејќи нивните српски бизниси беа под притисок во 2000-тите, браќата сакаа да се прошират во поранешниот Советски Сојуз, каде што беа активни од 1980-тите. Драгомир Кариќ, кој ги водеше операциите на семејството во Русија, наводно го поканил Лукашенко да присуствува на српскиот економски форум во март 2009 година и поминал две вечери во компанија на белорускиот лидер. Оттогаш, бизнисот со недвижнини на Кариќ во Белорусија вртоглаво се зголеми, станувајќи новиот центар на нивната деловна империја.
Пренасочен авион на Рајанер поради „безбедносна закана“
Лукашенко - кој го поддржуваше Милошевиќ со продажба на оружје и покрај ембаргото на ОН и беше единствениот странски лидер што го посети југословенскиот претседател за време на 78-дневната кампања за бомбардирање на НАТО во 1999 година - им ги додели правата за големите проекти за недвижнини на браќата Кариќ.
Валер Цапкала, белоруски бизнисмен и опозициски политичар сега во егзил, кој претходно беше амбасадор во Соединетите држави, тврди дека ова значи преференцијален третман на Кариќ. Две подружници на Дана Холдингс - Дана Астра и Емирати Блу Скај - заработија најмалку 175 милиони долари во период од 2017 и 2020 година, според нивните белоруски финансиски извештаи.
Вибор Мулич, претседател на Дана Холдингс, за РСЕ изјави дека компанијата се бори против санкциите и оти покрена жалба до Европскиот совет на правдата. „Во историјата на санкциите, никогаш не се случило некоја компанија да биде вклучена во списокот со санкции само врз основа на неколку написи од одредени ирелевантни опозициски медиуми“, рече тој, повикувајќи се на претходните извештаи во белоруските и западните медиуми кои тврдат дека има врски меѓу компанија и Лукашенко.
Вибор вели дека Дана Холдингс ќе ја продолжи својата работа и очекува да ја заврши до 2024 година, но дека ги стави во мирување проектите во кои неодамна инвестираше во ЕУ додека не се разгледа жалбата на компанијата.
Во меѓувреме, браќата Кариќ излегоа од Белорусија - барем на хартија. На почетокот на декември, непосредно пред објавувањето на европските санкции, сопственоста на Дана Холдингс, според Проектот за пријавување организиран криминал и корупција и Белсат, медиум кој се фокусира врз Белорусија, била пренесена од семејството Кариќ на жителот на Кипар, Маринос Стилијанидис.
Цапкала смета дека браќата Кариќ ќе работат и натаму во Белорусија. „Прилично е лесно да се напушти „Дана холдингс“ и да се основа нова компанија, особено ако Лукашенко знае кој стои зад тоа“, вели опозицискиот лидер Цапкала, додавајќи дека е клучно да се санкционира самото семејство.
Бајка издигната од комунистичката пепел?
Браќата Кариќ даваат опис на бајките за нивниот неверојатен пораст до огромно богатство кон крајот на 20 век. Богољуб и Драгомир Кариќ, заедно со нивните браќа Зоран и Сретен и сестрата Оливера, пораснаа во Косово, еден од најсиромашните региони во комунистичка Југославија. Петтемина сочинуваа ансамбл за народна музика кој настапувал на свадби и други настани пред да започнат приватно претпријатие кон крајот на 1970-тите, правејќи земјоделски алатки и опрема.
„Југословенскиот лидер Јосип Броз Тито политички интервенира да ни помогне во иницијативата“, изјави Богољуб Кариќ за Њујорк Тајмс во 1988 година, а една деценија подоцна тие собираа дури 20 милиони долари годишен приход, феноменална сума за приватна компанија во Источна Европа во тоа време.
„Нема сомневање дека снаодливоста на Кариќ е еден од клучните елементи зад деловниот успех на семејството“, изјави за РСЕ Билјана Јовиќ, аналитичарка за Балканот од Вашингтон. „Како и да е, од самиот почеток, основата на овој успех е да им се даваат наклони на политичарите. Оваа шема на однесување великодушно дава плод веќе четири децении и тешко дека има намера да се напушти“, вели Јовиќ.
Србија и случајот Беливук: вознемирувачки докази пред јавноста
Богољуб Кариќ, најмладиот од четворицата браќа, го водеше бизнисот - познат како Браќа Кариќ - кој наскоро се прошири во Советскиот Сојуз откако разви контакти со владини претставници за време на перестројката, во годините пред распадот на Советскиот Сојуз во 1991 година.
Доаѓањето на власт на Милошевиќ во Југославија кон крајот на 80-тите години и претстојниот колапс на комунизмот ја отвори вратата за огромно богатство за семејството. Според биографијата за парот од Славољуб Ѓукиќ, Богољуб Кариќ рано ја освои довербата на влијателната сопруга на Милошевиќ, Мира Марковиќ, делумно преку нивната заедничка почит кон Тито.
Браќата Кариќ беа меѓу првите што добија лиценца за отворање приватна банка во Југославија во 1994 година и освоија контролен удел во монополскиот оператор на мобилни услуги во земјата. Ѓукиќ пишува дека браќата немале проблем да обезбедат мали деловни договори во Србија самостојно, но големите договори биле добиени „преку владина интервенција“, а Милошевиќ бил вратарот.
Дом во близина на Капитол хил
Браќата Кариќ го искористија своето богатство за формирање на Фондацијата Кариќ, со годишна церемонија на доделување награди, како и приватен универзитет во Белград. Критичарите велат дека тие оттогаш ја користеле добротворната организација за да им ласкаат на домашни и странски официјални лица и да делат услуги.
„Апсолутно не се сомневам дека тоа е дел од пошироката деловна агенда на Кариќ “, вели Јовиќ за нивните филантропски награди. Како и други источноевропски семејства кои собраа цело богатство по падот на комунизмот, тие брзо побараа престој и легитимитет на Запад, купувајќи скапи домови во Британија и Канада, поднесувајќи барање за државјанство, мешајќи се со високото општество и регистрирајќи компании, вклучително и една во Флорида.
Браќата Кариќ за првпат беа санкционирани на почетокот на 90-тите години заради врски со Милошевиќ и нивните средства на Запад беа замрзнати, бидејќи САД се обидоа да извршат притисок врз неговата влада да ја прекине војната во Босна и Херцеговина. Како одговор, тие ангажираа лобисти од Вашингтон во 1995 и 1996 година да организираат состаноци со официјални лица од администрацијата на Клинтон и Конгресот за да разговараат за мир, укинување на санкциите, одмрзнување на нивните средства и промоција на демократијата.
Иако санкциите беа укинати по завршувањето на војната во Босна во 1995 година, Богољуб Кариќ подоцна беше погоден со забрани за влез и економски санкции од страна на ЕУ и САД за неговите врски со Милошевиќ за време и по војната во Косово 1998-1999. Богољуб Кариќ служеше како министер без ресор во владата на Милошевиќ во 1998-1999 година, но тврди дека поднесол оставка откако Милошевиќ не успеа да напредува со ветените реформи.
Ѓукиќ вели дека односите на Богољуб Кариќ со Милошевиќ се „комплицирани“ и дека бизнисменот финансирал други партии како полиса за осигурување доколку лидерот ја изгуби моќта. Некои од Западот тврдат дека тој активно му помогнал на Милошевиќ да ги заобиколи санкциите и се обидел да пере пари преку Кипар.
Иако САД ги отстранија економските санкции против браќата Кариќ во 2003 година, Вашингтон одби да им издаде визи на браќата за влез во САД. И Канада го одби нивното барање за државјанство. Затоа, браќата повторно ангажираа лобистички фирми во Вашингтон во 2000-тите, а нивната фондација купи куќа во 2003 година за 885.000 долари на една милја од Капитол Хил, која тие ја нарекоа Куќа Србија.
Награда за мир на Путин
Во меѓувреме, браќата Кариќ се соочуваа со домашни последици за нивните врски со Милошевиќ откако тој беше соборен во 2000 година. Семејството беше принудено да плати данок на „вишок профит“ од околу 30 милиони долари за наводните придобивки што ги добија од Милошевиќ.
Во она што некои сметаа дека е потег за заштита на имотот на неговото семејство, Богољуб создаде партија наречена Сила на Србија и се кандидираше за претседател во 2004 година, при што беше на третото место со 18 проценти од гласовите. Тој ги стави овие гласови зад Борис Тадиќ од Демократската партија, кој победи во вториот круг. Сепак, тоа не ја спречи новата српска влада да започне истраги за измама од страна на Кариќ. Богољуб ја изгуби својата ТВ станица и го продаде уделот во неговиот бизнис со мобилни телефони - вреден стотици милиони долари - пред да побегне во Русија во 2006 година.
Во неговиот последен обид за јавно лобирање во 2009-2010 година да ги натера Соединетите држави да ја укинат забраната за влез, тој го замоли Вашингтон да изврши притисок врз српската влада да се откаже од обвиненијата за измама против него, тврдејќи дека е невин и жалејќи се на „политичката и состојбата на човековите права“ во земјата. Кога тоа не успеа, тој се појави да ги зајакне врските со авторитарните лидери во поранешниот Советски сојуз.
Неговата фондација Кариќ во 2014 година му додели на рускиот претседател Владимир Путин награда за мир. Таа година Кремљ го зазеде Крим и ги поддржа сепаратистите во источна Украина, предизвикувајќи војна во која загинаа повеќе од 13.000 луѓе. Една година подоцна, фондацијата го награди Нурсултан Назарбаев, авторитарен лидер кој владееше со Казахстан повеќе од четвртина век и сè уште ја има власта и покрај повлекувањето во 2019 година. Фондацијата Кариќ неодамна објави ласкави книги за Путин, Назарбаев и кинескиот претседател Си Џинпинг.
Богољуб Кариќ, кој се врати во Белград во 2016 година кога беа отфрлени сите случаи на измама против него, го пофали српскиот претседател Александар Вучиќ. „Србија има свој Путин, а тоа е Александар Вучиќ“, им рече тој на толпата за време на кампањата на Вучиќ во 2017 година. Вучиќ е обвинет од критичарите за уназадување на демократијата, вклучително и стегање на медиумите.
Партијата Сила на Србија на Кариќ, која во моментов има четири места во парламентот, вклучително и за Драгомир Кариќ, е во коалиција со владејачката Српска напредна партија на Вучиќ. Богољуб Кариќ и Вучиќ истовремено служеа во владата на Милошевиќ и се состанаа неколку пати во последниве години, пред се на церемонии на започнување проекти за недвижнини на Кариќ во Србија и Казахстан. Сепак, нема знаци дека семејниот бизнис во Србија расте под власта на Вучиќ.
