Со речиси никаква надеж за деблокирање на македонскиот евроинтеграциски пат македонскиот политички врв го очекува исходот од денешниот состанок на Советот за општи работи во Брисел. Очекувањето дека официјална Софија нема да ја повлече блокадата го поттикнаа и бугарските, но и европските политичари.
Дипломати од Брисел, пак, за Радио Слободна Европа брифираа дека прашањето за пристапни преговори меѓу ЕУ и Скопје е во ќорсокак поради бугарската блокада, дека германското претседателство направило се за да се постигне компромис, оти ангажманите не престанале, но дека никој повеќе „не ја гледа светлината на крајот од тунелот“, бидејќи станува збор за временски притисок.
Ова всушност се сметаше за последна можност земјава да ги почне преговорите за зачленување во ЕУ за време на германското претседателство со унијата, кое истекува на 31 декември 2020 годинава.
Заев во 2017- со Договорот Бугарија ќе не поддржи во ЕУ без никакви услови
И откако e речиси извесна бугарската блокада за македонскиот евроинтеграциски пат, ред се поради историски нерешени теми, се почесто се поставува прашањето, дали ова е последица на грешки во Договорот за доброседство со Бугарија, или пак грешни беа ветувањата на политичарите дадени по неговото потпишување.
На петте страни, колку што има Договорот за пријателство, добрососедство и соработка меѓу Република Бугарија и Република Македонија, кој го потпишаа премиерите Зоран Заев и Бојко Борисов нема услови Софија да не ја блокира земјава во ЕУ, како што тврди македонската страна, ниту пак да се решат историските прашања пред да почне процесот на евроинтеграција, како што инсистира сега бугарската страна.
Во членот 2 од Договорот, за кој македонскиот премиер Зоран Заев кажа дека Бугарија го прекршила, се наведува дека „Двете Договорни страни ќе ја развиваат соработката меѓу себе во областа на европската и евроатлантската интеграција, насочена кон успешна подготовка на Република Македонија за нејзиното пристапување кон Европската Унија и НАТО. Бугарската страна ќе го сподели своето искуство со цел да и помогне на Република Македонија да ги исполни неопходните критериуми за членство во Европската Унија и ќе ја поддржи Република Македонија за добивање на покана за членство во НАТО".
Но, иако услов Бугарија да не ја запира Македонија во ЕУ, нема во договорот, македонските власти го истакнуваа токму тоа. Премиерот Заев на 26 јуни 2017 година, кога владата го усвои договорот, а пред тој да биде потпишан на 2 Август истата година, рече:
"Она што е значајно за Република Македонија е дека Република Бугарија цврсто го поддржува приемот на Република Македонија во ЕУ и НАТО, без поставување услови и земјата е подготвена да ни ги пренесе сите искуства од процесот на европските интеграции“, рече Заев тогаш.
Борисов во 2017- историчарите нека се расправаат за историјата
Бугарската страна, пак, сега тврди дека договорот е прекршен со тоа што Заедничката мешовита комисија за историски и образовни прашања работела бавно. Но во Договорот, во кој се споменува „ заедничката историја, која ги поврзува двете држави и нивните народ“ нема клаузула која предвидува таа да работи побрзо, ниту пак дека македонската страна е должна да ја заклучи како тема заедничката историја пред да почне процесот на евроинтеграции.
Во членот 8 од Договорот се наведува дека „за продлабочување на заемната доверба, двете Договорни страни ќе формираат Заедничка мултидисциплинарна експертска комисија за историски и образовни прашања, на паритетна основа, за да придонесе за објективно и засновано на автентични и на докази засновани историски извори, научно толкување на историските настани. Комисијата ќе поднесува едногодишен извештај за својата работа пред владите на Договорните страни. Двете Договорни страни ќе организираат со заемна согласност заеднички чествувања на заеднички историски настани и личности, насочени кон зајакнување на добрососедските односи во духот на европските вредности“.
Инаку и односот на официјална Софија претходно беше поинаков. Па така премиерот Бојко Борисов пред потпишувањето на Договорот во јули 2017 година, на дискусија со претставниците од Соединетите Американски Држави тврдеше дека историјата треба да им се остави на историчарите.
Нови официјални бугарски позиции од 2019 година
Работите на официјално ниво во Бугарија почнаа да се менуваат во 2019 година, кога бугарското собрание усвои декларација во која се наведува дека ги поддржуваат преговорите за членство во ЕУ за Скопје и Тирана, но дека бараат признавање на „историската вистина за заедничка историја што ја споделуваат двете држави и народи“. Потоа следуваа и меморандуми на Бугарската академија на науките и уметностите, па официјален став на бугарската влада, забелешки на мартовскиот состанок за општи работи на ЕУ, објаснувачки меморандум испратен до земјите членки што на крај резултираше со блокадата.
„Треба да се познава историјата. Бугарските комунисти и Комунистичката интернационала, контролирана од сталинистичка Москва сакаа од идеолошки причини по Втората светска војна насилно да ги преобратат Бугарите во Македонија во Македонци. Бугарите таму беа принудени да се нарекуваат Македонци. Ако сега во процесот на присоединување кон Европската унија се појават определени погрешни тврдења и јас не реагирам, моите политички опоненти ќе ми кажат- Борисов ја продава бугарската историја и попушта под притисокот на европските партнери“, вели Борисов сега.
Поврзување со Договорот од Преспа
Договорот со Бугарија е потпишан пред Договорот со Грција , кој беше верификуван на 17 јуни 2018 година, а амандманските измени во македонскиот Устав завршија на 10 јануари 2019 година. Двата договара во корелација директно ги ставија бугарските членови на Заедничката комисија за историски и образовни прашања, кои од минатата година инсистираат во записниците да го нема терминот „македонски“ повикувајќи се на Преспанскиот договор, со кој пак, македонската страна тврди дека е гарантирана придавката „македонски“.
Копретседавачот на македонскиот тим историчари Драги Ѓоргиев неодамна за Радио Слободна Европа временски прецизираше дека бугарските колеги почнале да инсистираат на тоа да ја нема придавката „македонски“ по резолуцијата на бугарското Собрание за Македонија која беше изгласана на 9 октомври лани.
Тогаш, во таа собраниска резолуција, Бугарија почна да воспоставува и формално услови кои ги нема во Договорот за добрососедство. Детално, речиси се што сега е официјална политика на Софија, го има наведено во тој собраниски докумет. Во него се споменува идеологија на минатато потцртано со антибугарски карактер, дека забележуваат дека препишувањето и присвојувањето по 1944 година на историјата на дел од бугарскиот народ, потоа се бара воздржување од дејства поврзани со поддршка на македонско малцинство во Бугарија, вклучително и во Советот на Европа, придржување до клаузулата за официјалниот јазик на Северна Македонија,во најкраток рок да се сменат учебниците во согласност со договореното во комисијата, да ги штитат бугарските воени споменици на територија на Македонија.
Од тогаш всушност почнаа и барањата за нов договор или анекс на веќе постоечкиот договор. Последно и бугарскиот претседател Радев рече дека тој уште во 2018 година барал да се потпише анекс на договорот.
Патоказ со Бугарија - замка или решение?
Засега македонската страна пак, зборува за патоказ и отфрла можност за анекс на договорот. На ниво на министерства за надворешни работи се разговара за патоказ или поконкретно, како што велат од владата „се разговара за сите загрижености и дилеми, кои Бугарија ги изнесува во јавност, за начинот и динамиката на спроведувањето на Договорот од 2017 година, како да се забрза изградбата на Коридорот 8, како да запре говорот на омраза, за начинот на кој ќе се забрза работата на Историската мешовита комисија, во насока на воспоставување на доверба во процесот“.
