Што се крие зад стравот од можна руско-украинска војна?

Разговорите за војна повторно се присутни. Кога Русија собра илјадници војници на нејзината граница со Украина во минатата пролет, се појавија извештаи и гласини дека Кремљ би можел да започне голема нова офанзива седум години откако ја презеде контролата врз Крим и поттикна сепаратистичка војна во регионот на Донбас, која трае до ден-денес. Неколку месеци подоцна, истите стравови се појавија со уште поголема сила.

Медиумите, вклучително и „Њујорк тајмс“ и „Блумберг“ ги наведуваат американските власти кои предупредуваат дека Русија би можела да нападне оваа зима, а некои велат дека потенцијалната инвазија би можела да биде „многу поголема“ отколку во 2014 година.

Бајден најави разговори со Путин и Зеленски за можната руска агресија врз Украина

Невозможно е да се утврдат точно кои се намерите на Русија - па дури и дали претседателот Владимир Путин направил конкретни планови или, во овој момент, само создава опции. Но, тука се некои од најважните прашања за напнатата ситуација - и некои можни одговори.

Дали навистина постои закана од голема нова руска воена акција?

Да - или барем, доказите го сугерираат тоа. Американски разузнавачки претставници и високи претставници во украинската војска сугерираат дека околу 92.000 руски војници се натрупани на север и исток од Украина - многумина во областа околу Јелња, во близина на руската граница со нејзиниот сојузник Белорусија - и на Крим.

Си-Ен-Ен цитира извори од администрацијата на американскиот претседател Џо Бајден дека Вашингтон поради тоа размислува за испраќање воени советници и нова опрема, вклучително и оружје во Украина.

Претходно овој месец, американскиот државен секретар Ентони Блинкен рече дека Вашингтон има „реална загриженост“ за потезите на руската војска и за евентуална нова офанзива, за која предупреди дека ќе биде „сериозна грешка“.

Додека Москва ги отфрла наводите за потенцијална руска инвазија како „неосновани“, коментарите на низа официјални претставници и аналитичари блиски до Кремљ испратија поинаква и пострашна порака: дека Русија може да преземе акција доколку Вашингтон и Западот не се осврнат врз ситуацијата во Донбас и, пошироко, врз врските на НАТО со Киев и западната воена активност во Источна Европа, Црното Море и на други места.

Кога Русија започнуваше офанзиви во минатото, како на Крим и Донбас во 2014 година и во Грузија во 2008 година, таа тврдеше дека била испровоцирана. И во последниве недели, Москва постојано ги обвинува Киев и Соединетите Држави и нивните сојузници дека провоцираат, вклучително и со планираните вежби во Источна Европа и рутински поморски мисии во Црното Море.

Зеленски: Осуетен план за државен удар

Во меѓувреме, зголемената загриженост за намерите на Русија кон Украина не произлегува само од движењето на војниците. Во изминатите шест месеци, Путин и неколку други високи функционери објавија запаливи написи за Украина, доведувајќи го во прашање нејзиното право да постои како независна држава и отфрлајќи го нејзиното демократски избрано политичко раководство како „игнорантско и несигурно“.

Секретарот на Советот за безбедност на Кремљ, близок соработник на Путин, Николај Патрушев, неодамна изјави дека она што ја чека Украина е „авганистанско сценарио“, наведувајќи ја, како што тврди, нестабилноста предизвикана од увозот на оружје од Запад и наводната опасност од распаѓање на земјата. Тој не наведе конкретни докази.

И во соопштението во минатата недела, Руската служба за надворешно разузнавање ги осуди, како што рече, американските „провокации“ и предупреди дека ситуацијата била слична како во Грузија пред настаните во 2008 година“ - кога руските сили влегоа длабоко во таа земја и потоа ги поддржаа прогласите за независност на два отцепени региона, оставајќи голем број војници таму.

Покрај испраќањето сигнали до Западот, таквите забелешки може да им послужат на Русите за потенцијална нова воена акција, велат аналитичарите. „Ова во голем дел е насочено кон домашната руска публика“, вели Михајло Хончар, претседател на Центарот за глобални студии со седиште во Киев.

Зошто сега?

Руското раководство може да верува дека би можело да ја искористи нестабилната клима во регионот, каде што постапките на Москва придонесоа за неодамнешните тензии. Некои аналитичари тврдат дека ова би можело да ѝ олесни на Русија да удри врз Украина.

Полска се бори со приливот на мигранти, главно од Блискиот Исток, кои беа намамени во соседна Белорусија со ветувања за лесен премин во Европската унија.

Шефовите на руската и американската армија разговарале по телефон

И покрај тоа што е ангажирана во сопствен ќор-сокак со ЕУ околу судската независност, Варшава ја опиша мигрантската криза како операција за дестабилизација на Европа, измислена од белорускиот моќник Александар Лукашенко со благослов на Путин, тврдење што и Минск и Москва го негираат.

Во исто време, Молдавија ја обвини Русија за уцена додека се бори да го одржи снабдувањето со енергија во услови на криза со природен гас, при што Москва вели дека најсиромашната земја во Европа не ги плаќа своите сметки.

Критичарите, исто така, велат дека Москва се обидела да ја демонстрира зависноста на Европа од нејзините испораки на гас, бидејќи го зголемува притисокот со цел Германија да го одобри новиот гасовод Северен тек 2 кој ќе овозможи рускиот гас да ја заобиколи Украина на пат кон Европа.

Москва се обидува да ги зголеми тензиите тврдејќи дека вежбите на НАТО и другите воени операции се намерно провокативни и покажуваат дека Западот не е подготвен да се придржува до „црвените линии“ поставени од Путин.

Во интервју за романската служба на РСЕ, заменик-генералниот секретар на НАТО, Мирчеа Џоана, изјави дека „сè што Алијансата прави во близина на Црното Море и на источното крило на НАТО е од чисто одбранбен и апсолутно транспарентен карактер“.

Во меѓувреме, руските „црвени линии“ застрашувачки се менуваат во последниве недели и месеци, што е еднакво на барањата на Кремљ кои се сè понеприфатливи за НАТО, Вашингтон и Западот - а можеби најмногу за Украина. Во минатото, Русија јасно стави до знаење дека членството во НАТО за Украина е „црвена линија“ - но неодамна таа предупреди против какво било проширување на воената соработка на Алијансата со Киев.

Кои би биле целите на Русија?

Зголемено влијание во Украина. Кога Русија поттикна немири во Донбас и ги поддржа силите кои држат делови од украинските региони Доњецк и Луганск од избувнувањето на конфликтот во 2014 година, тоа нашироко се сметаше како обид да се подигне контролата врз релативно мал дел од Украина за моќно влијание врз владата и надворешната политика на земјата, вклучително и обезбедувањето дека никогаш нема да влезе во НАТО.

Русија го обвини Западот за вештачка хистерија за конфликтот во Украина

Но, додека војната во Донбас се одолговлекува со мал или никаков напредок кон спроведувањето на Минск 2 – мировен план од 2015 година кој може длабоко да ја намали моќта на владата во Киев доколку се спроведе во согласност со желбите на Кремљ – Путин може да се плаши дека целта никогаш нема да биде постигната, оставајќи ја Русија со контрола врз дел од Украина, но далеку од вистинската награда: што е можно поголема контрола врз земјата.

Во написот во Политико минатата недела, Самуел Чарап, политиколог во тинк-тенк корпорацијата РАНД, цитираше поранешен руски пратеник и дипломат кој вели дека „да се добие Донбас, но да се изгуби Украина, би претставувало пораз за Кремљ. Сегашното трупање сили сугерира дека Москва сега верува дека претстои пораз. Освен ако не ескалира. Русија би можела да биде подготвена да нападне многу подлабоко на украинска територија и има воена способност да го стори тоа“, напиша Чарап.

Иако многу аналитичари велат дека нападот со цел да се заземе цела Украина е крајно неверојатен, некои веруваат дека Русија може да настојува да заземе територија во источна, па дури и во централна Украина, веројатно преместувајќи се да контролира дел од југот од руската граница.

Други мислат дека е поверојатно Москва да се ограничи на ескалација на војната во Донбас, во која досега загинаа повеќе од 13.000 луѓе, во обид да принуди отстапки од Киев без да организира отворена инвазија што може да доведе до крвопролевање и меѓународно омаловажување.

Што Русија може да загуби?

Ако Русија отворено започне нова инвазија врз Украина, ќе следи силна реакција на Западот. Како минимум, тврдат аналитичарите, Москва може да очекува нова рунда санкции и речиси сигурен колапс на Северен тек 2, на кој Русија потроши големи ресурси и јасно го гледа како економски и геополитички клучен проект.

Ако Русија ги нападне украинските градови со копнени трупи, очајната борба од страна на украинските сили - сега многу поискусни и подобро опремени отколку што беа пред седум години - може да доведе до враќање на загинати стотици или дури илјадници руски војници дома, перспектива што може да му даде на Путин пауза додека се обидува да го изгради своето наследство и можеби да остане претседател во годините што доаѓаат.

„Нема шанси руската висока команда да не знае дека ќе има многу војници кои ќе се вратат дома осакатени, ранети или мртви. Сепак, доколку е потребно Русите секако би можеле да создадат командна сила околу Украина, и ако Путин е подготвен да се спротивстави на меѓународните санкции и на домашниот гнев што би ги предизвикала таква крвава војна, тогаш инвазијата може да продолжи“, напиша неодамна авторот и аналитичар Марк Галеоти во „Москва тајмс“.

Тој додава: „ако Путин навистина се плаши од западот и, особено, од опасноста силите на НАТО да почнат да се распоредуваат во Украина...тогаш тој може да почувствува дека доцнењето само ќе го отежне евентуалниот удар. Подобро да се преселите порано отколку подоцна. Повторно, можеби ова е уште едно парче политички театар за да се обиде да го принуди Киев да преговара со Москва според нејзините услови“.

Дали Путин блефира?

Тоа сè уште не е јасно. Но, погледот на минатите активности на Русија може потенцијално да помогне да се анализира ситуацијата денес и да се предвиди што може да се случи оваа зима. Од заземањето на Крим од страна на Москва и почетокот на војната во Донбас, западните аналитичари и разузнавачки претставници повеќе од еднаш предупредуваа за потенцијално неизбежен нов руски напад.

НАТО ја повикува Русија на искрен дијалог за смалување на тензиите

Ниту една таква офанзива не се оствари при военото распоредување во минатата пролет, и на крајот изгледаше помалку како вовед за поширока војна отколку како демонстрација на сила пред преговорите со администрацијата на Бајден и вежбите на НАТО во Европа.

Тоа може да сугерира дека сегашното зајакнување, кое во голем дел го сочинуваат силите кои останаа во пограничните области во пролетта, е дел од политиката на Москва за одржување на притисокот врз Западот – како што сугерираше Путин во неодамнешните забелешки – дека е длабоко загрижен за движењата на НАТО во близина на нејзините граници.

„Режимот на Путин работи на раб на жилетот, бидејќи сака да го лансира Северен тек 2 и ако започне дури и тајна воена операција, тогаш ова на крајот ќе значи крај на тој проект. Мислам дека главната идеја овде може да биде само да се покаже дека Русија може да го направи тоа“, вели Хончар.