Едни исти личности заглавени во минатото што се изучува во учебниците по историја на двете соседни земји, а кои секоја од државите си ги присвојува за свои национални херои. Затоа, македонско-бугарската експертска комисија за историски и образовни прашања, продолжува да работи врз спорните точки кои ,според најавите, треба ги релаксираат историските односи меѓу двете земји.
Браќата Кирил и Методиј за кои комисијата успеа да најде заеднички јазик се само една од спорните точки. Главните забелешки од двете страни се однесуваа на јазикот на кој тие го описменувале населението, односно дали тоа го правеле на семакедонски или себугарски јазик. Во врска со ова прашање во македонските учебници по историја за седмо одделение пишува:
“Св. Кирил и С. Методиј по потекло биле Словени од Солун. Книгите ги преведувале на јазикот на македонските Словени од околината на Солун. При крајот на деветтиот век врз основа на глаголицата била создадена полесна азбука, која во чест на св. Кирил била наречена кирилица”, пишува во македонскиот учебник по историја.
Учениците од Бугарија ,исто така, учат дека браќата Кирил и Методиј се основоположници на словенската азбука и книжевност. Во нивната наставна содржина пишува дека учениците на Кирил и Методиј, Климент, Наум и Ангелариј, биле прогонети од Великоморавската област и свое прибежиште нашле во границите на Бугарија, каде што под заштита на кнезот Борис имале услови за продолжување на својата дејност.
“Дејноста на Кирило-Методиевите ученици и нивните следбеници во Бугарија има исклучително значење не само за нејзиниот културен развиток, туку и за сите словенски народи. Бугарија се претворила во огниште на словенската писменост и книжевност и првиот вистински духовен водач на словенскиот свет, пишува во бугарскиот учебник по историја”.
Една од спорните точки за кои комисијата треба да се договори е карактерот на Самоуловата држава. Во нашата историја таа се толкува како македонска или само како Самоилова држава.
“При крајот на десеттиот век Самоил се прогласил за цар. Со крунисувањето на Самоил за цар, Македонија станала царство. Во почетокот на 11 век, византискиот цар Василиј неколку години го напаѓал Македонското царство. И покрај големите загуби Самоил успешно се справувал. Во летото 1014 година византискиот цар ја нападнал македонската војска во клисурата меѓу планините Огражден и Беласица. Македонскиот цар Самоил бил нападнат од зад грб при што одвај се спасил со бегство,” пишува во македонскиот учебник за седмо одделение.
Во соседна Бугарија пак децата учат за цар Самоил како за бугарски цар.
“За време на една битка царот Роман бил фатен од Византијците и однесен во Константинопол, кадешто и починал. Бугарското болјарство го избрал и го прогласил за цар Самоил. Како непоколеблив заштитник на независноста на Бугарија, името на Самоил е запишано трајно во историјата на Бугарија и на Европа”, пишува во бугарскиот учебник по историја.
Христина Михаилова е професор по историја во средно училиште 127 во Софија. Еве како таа им предава на своите ученици за гореспоменатите спорни точки.
“Можеби поинтересен дел за учениците на Кирил и Методиј е нивниот состанок со бугарскиот кнез. Тогаш доаѓа големата улога на Бугарија, како што пишува во учебникот и како што јас ги учам учениците да знаат. Најважното што во тој момент го прави Бугарија, е што им дава засолниште на учениците на Кирил и Методиј во тој тежок период. Улогата којашто ја има Бугарија е всушност за ширењето на оваа писменост”, вели Михаилова.
Еве како ,според зборовите на професорката Михаилова, бугарските ученици се запознаваат со улогата и делото на цар Самоил.
“Самоил е претставен како бугарски цар, кој го презема управувањето по смртта на синовите на Борис I. Откако е окупиран источниот дел на Бугарија и е заробен бугарскиот цар, тој всушност започнува борба за ослободување на завземените територии од Западниот дел. На учениците им кажувам дека Самoил е бугарски крал, затоа што Василиј II се нарекува убиец на Бугарите. Друга работа со која докажува дека Самoил е бугарски цар, е тоа што има еден битолски натпис кој не е објавен во учебниците, но се споменува. Во него неговиот внук Иван Владислав, кој е последниот бугарски цар на Првото бугарско царство, пишува за своето потекло. Всушност тој нагласува дека е Бугарин по потекло. Во истиот натпис се споменува дека тој всушност е братот на Самоил”, раскажува Михаилова.
Претставниците на нашата комисија велат дека комисијата треба да помогне во надминувањето на теми кои се сметаат за болни во заедничките односи и да помогне во надминување на конфликтите.
Во духот на договорот за добрососедство, македонските и бугарските учебници по историја ќе претрпат измени кои треба да го отстранат негативниот наратив кон другиот и сите работи кои се сметаат за иредентизам. На следната средба експертите ќе се соочат и со наставната единица за Втората светска војна, во чијшто контекст, во македонските учебници, Бугарија е претставена како фашистички окупатор.