Кои се Талибанците и како функционираат?

Со контролата што сега ја имаат на Талибанците на повеќе од половина од сите области во Авганистан, се чини дека ветувањата дадени од талибанските политички преговарачи во Доха паѓаат во вода.

Таканаречената Комисија за политички прашања на движењето вети со мировниот договор постигнат со САД во Доха во февруари 2020 година дека Талибанците ќе ги почитуваат човековите права и оти нема да дозволат странски борци да се борат на нивна страна. Но, неодамнешните информации ги побива Талибанците дека немало странски борци во Авганистан, бидејќи илјадници - главно Пакистанци - се борат под знамето на Талибанците.

Русија, Узбекистан и Таџикистан на воени вежби на границата со Авганистан

Во меѓувреме, Хјуман рајтс воч соопшти дека талибанските милитанти, кои неодамна напредуваа во Газни, Кандахар и други авганистански провинции, приведуваат и погубуваат војници, полицајци и цивили, осомничени за врски со авганистанската влада.

Ваквите извештаи предизвикуваат сомнеж за тоа колку моќ има политичката канцеларија во Доха, над командантите на бојното поле и гувернерите во сенка што талибанските воени лидери ги поставија на териториите што ги контролираат.

„Најважното прашање, она за талибанската команда и контрола, е она за кое најмалку знаеме во моментов“, вели аналитичарот и експерт за Авганистан Тед Калахан.

Команда и контрола

Запрашан од РСЕ, портпаролот на Талибанците Забиула Муџахид опиша раководна структура во која Комисијата за политички прашања во Доха нема директна контрола врз борците кои зазедоа огромни територии во последните месеци.

Муџахид објаснува дека политичката канцеларија во Доха е само една од речиси дваесетина комисии и канцеларии кои служат како еден вид кабинет на министри под талибанскиот врховен водач Малави Хибатулах Ахунзада. Муџахид вели дека посебна гранка во раководната структура на Талибанците - Комисијата за воени прашања - го надгледува целиот воено-команден систем на движењето.

Тој додаде дека Ахунзада е „крајниот авторитет“ за верски, политички и воени прашања - додавајќи дека тој има тројца заменици под негова команда. Заменикот за политички прашања Мула Абдул Гани Барадар ја предводи Комисијата за политички прашања и го предводи талибанскиот преговарачки тим во Доха.

мировните преговори меѓу авганистанската влада и Талибанците во катарскиот главен град Доха, на 12 септември 2020 година

Заменикот за јужните провинции, Мула Мохамад Јакуб, е син на починатиот основач на талибанското движење Мула Мохамад Омар. Тој, исто така, ги предводи воените операции на Талибанците.

Проширена листата на Авганистанци кои имаат право на евакуација во САД

Заменикот на Акунџада за источните провинции, Сираџудин Хакани, е шеф на таканаречената мрежа Хакани. Муџахид вели дека воениот ланец на команда на Талибанците потпаѓа под Комисијата за воени прашања. Оваа Комисија, исто така, е одговорна за назначување и надгледување на сите „гувернери“ на провинциите и областите во талибанската влада во сенка.

Неопходната еволуција

Аналитичарите велат дека сегашната структура на лидерството на талибанците еволуирала од 2001 година од лабава организација на команданти на локалната милиција во поорганизирано политичко и воено движење.

Клучните промени во раководството дојдоа како одговор на спорот што ги подели Талибанците на ривалски фракции по смртта на основачот Мула Омар во 2013 година.

Едната страна го поддржа синот на Омар како иден врховен водач на Талибанците и има следбеници во западен и јужен Авганистан.

Од другата страна се талибанските команданти во источен Авганистан и Пакистан поврзани со мрежата Хакани. Тие имаат силни врски со консултативните лидерски совети познати како Пешавар Шура во северозападен Пакистан и Миран Шах Шура во пакистанскиот племенски регион Северен Вазиристан.

Студија од 2019 година на американскиот Институт за мир опишува како Талибанците ја усовршиле својата командна структура по смртта на Мула Омар за да ги ублажат поделбите. Во неа се вели дека со создавање пообединето воено и политичко движење, Талибанците „успеаја да заземат и управуваат со големи територии“.

За да го сторат тоа, е создаден систем на талибанско управување во сенка - потег што им овозможи на воените команданти од различни фракции да назначат „службеници“ во сенка на територија под нивна контрола.

Талибанците нападнаа комплекс на ОН во Авганистан

„Повеќе актери - од талибанското раководство до локалните команданти - одиграа клучна улога во креирањето и обликувањето на политиката на движењето во Авганистан“, се вели во студијата.

Аналитичарот Калахан смета дека клучното прашање што влијае врз иднината на Авганистан е дали Талибанците ќе можат да ја одржат сегашната структура на команда и контрола.

Денешните талибанци

„Ако треба да ставите многу едноставна етикета, Талибанците сега во основа се незадоволни Авганистанци. Но, исто така, има илјадници талибански борци кои не се авганистанци“, вели Калахан за РСЕ.

Авганистански сили за безбедност во градот Херат по интензивната битка со талибанските милитанти, 5 август 2021 година

Бил Роџо, висок соработник во Фондацијата за одбрана на демократиите (ФДД) со седиште во САД, не верува во ветувањата на Талибанците во Доха за почитување на човековите права и за држење на странските борци надвор од територијата што ја контролираат. Роџо вели дека талибанците денес се обидуваат да воспостават исламски емират на Авганистан и да наметнат строга верзија на исламскиот закон.

Но, Роџо, исто така, гледа важни разлики помеѓу денешните талибанци и исламистичкиот режим кој го контролираше поголемиот дел од Авганистан во доцните 1990 -ти години.

„Талибанците во голема мера се составени од Авганистанци“, рече Роџо за РСЕ. „Доминираат Авганистанци. Но, ова прашање е малку незгодно поради групи како мрежата Хакани кои се и во Пакистан и во Авганистан“. „Има голем број етнички Узбеци и Таџикистанци, дури и Туркмени, а во некои случаи, дури и етнички Хазари, кои денес се дел од Талибанците“, вели Роџо.

Илјадниците странски милитанти кои се борат за Талибанците во Авганистан вклучуваат борци од Блискиот Исток кои се дел од Ал Каеда, како и милитанти од Пакистан и Централна Азија, рече тој.

Неодамнешниот извештај на Тимот за мониторинг на аналитичката поддршка и санкции на Советот за безбедност на ОН вели дека од проценетите 85.000 активни талибански борци во Авганистан, околу 10.000 се сметаат за странски милитанти. Се наведува дека околу 6.500 од нив се пакистански државјани, а другите доаѓаат од Централна Азија, Чеченија или се остатоци од Ал Каеда на Блискиот Исток.

Дописниците на РСЕ во северозападен Авганистан неодамна објавија присуство на узбекистански милитанти поврзани со забранетото Исламско движење на Узбекистан. Гувернерот на провинцијата Бадгис, Хосамудин Шамс, за РСЕ изјави дека семејствата на околу 80 узбекистански милитанти пристигнале во провинцијата Бадгис од Пакистан година и сега се стационирани во областа Бала Мургаб.

Северните соседи на Авганистан велат дека се загрижени оти талибанските борци од Централна Азија на крајот ќе се обидат да се вратат во своите татковини за да започнат бунт.

Талибанска делегација во Пекинг на средба со кинески владини претставници

Калахан забележува дека извештаите за етнички ујгурски милитанти од западна Кина што ги користат талибанците во североисточната авганистанска провинција Бадакшан, го вознемирија Пекинг. „Имањето странски борци кои работат со Талибанците-особено ујгурските милитанти-ги загрозува талибанско-кинеските односи во иднина“, заклучи тој.

Оштетени згради, семејства кои бегаат: Талибанците презедоа три провинциски престолнини

Талибанците vs. aвганистанските безбедносни сили

На хартија, Талибанците не се многу побројни и се технолошки инфериорни во однос на авганистанските национални безбедносни сили. Но, аналитичарите предупредуваат дека, како и за многу работи во Авганистан, она што се појавува на хартија не е и она што е на терен. Има најмалку три пати повеќе авганистански безбедносни сили од проценетиот број активни талибански борци во земјата.

Вкупната сила на авганистанските сили за национална безбедност - вклучувајќи ја армијата, специјалните сили, воздухопловните сили, полицијата и разузнавачите - е околу 307.000 луѓе.

Џонатан Шроден, експерт за безбедност во истражувачката организација ЦНА во Арлингтон, Вирџинија, проценува дека авганистанската влада располага со околу 180.000 војници.

Авганистан, исто така, е добро снабден од Соединетите држави, кои потрошија околу 83 милијарди долари за да помогнат во изградбата, опремувањето, обуката и одржувањето на авганистанските безбедносни сили откако беше соборен претходниот талибански режим кон крајот на 2001 година.

Авганистанската војска од САД доби оклопни возила, авиони и нападни хеликоптери, артилерија, пушки, очила за ноќно гледање и беспилотни летала. Но, оружјето доставено до Кабул во текот на изминатите две децении и она што сега е достапно за борба се две различни нешта.

Докази сугерираат дека голем дел од она што им било доставено на авганистанската влада и провладините милиции во текот на годините, или повеќе не функционира или паднало во рацете на талибанците.

Роџо и Калахан се согласуваат дека главниот извор на талибанското оружје е во самиот Авганистан. Тие велат дека тоа вклучува неодамна заробено оружје и опрема од Западот, што ѝ беше доставена на авганистанската војска, како што се пушки, возила и очила за ноќно гледање.

Експертите велат дека регионалниот црн пазар исто така е богат извор за талибанско оружје. Но, официјални лица во Пакистан, Иран и Русија ги негираат обвинувањата од Кабул и американската војска дека тајно ги снабдувале талибанците со оружје.