Зошто повторно се разгоруваат етничките тензии во северно Косово

До ова дојде неколку часа откако Србија соопшти дека ја ставила својата армија во највисока борбена готовност по неколкунеделните ескалации на тензиите меѓу Белград и Приштина.

Српското Министерство за одбрана соопшти дека со оглед на последните настани во регионот и уверувањето на Белград дека Косово се подготвува да ги нападне Србите и насилно да ги отстрани барикадите, претседателот Александар Вучиќ наредил војската и полицијата на Србија да бидат ставени во највисока готовност.

„Подигнувањето на целосната борбена готовност значи дека сме подготвени да реагираме доколку некој ги нападне Србите на Косово“, ја објасни српската премиерка Ана Брнабиќ одлуката војската и полицијата да бидат ставени во готовност „до степен на употреба на вооружена сила“.

Таа го обвини косовскиот премиер Албин Курти дека „се заканува со насилно отстранување на барикадите“ што претставниците на косовските Срби на север ги држат од 10 декември.

Што велат на Косово?

Министерот за внатрешни работи на Косово Џељаљ Свечља ги демантираше наводите на Белград дека и Косово го подигнало нивото на борбена готовност и додаде дека институциите на земјата соработуваат со меѓународните партнери за ставање крај на барикадите без ескалација.

Ако КФОР не реагира, ние ќе ги отстраниме барикадите, вели началникот на косовската полиција

„Србија, под влијание на Русија, го подигна нивото на воена подготвеност и наредува подигнување на нови барикади со цел да ги оправда и заштити криминалните групи кои особено ги тероризираат граѓаните од српска националност“, рече Свечља.

Косовската влада ги повика мировниците на НАТО да ги отстранат барикадите, но наведе дека има капацитет и подготвеност да дејствува.

Косово и Србија имаат намера да се приклучат на Европската унија и се договорија, како дел од тој процес за членство, да ги решат нивните отворени прашања и да изградат добрососедски односи.

По најновите настани Приштина во писмо до земјите од Европската унија побара да преземат мерки против Србија, која, како што се вели, постојано се обидува да го дестабилизира северот на Косово.

Српските сили во целосна борбена готовност

„Србија намерно се обидува да го дестабилизира Косово за да го спречи напредокот на дијалогот, особено во контекст на новопредложениот план на ЕУ (поддржан од Франција и Германија) за нормализирање на односите“, се вели во писмото.

Во писмото се споменува и барањето на Србија за распоредување на српски трупи на Косово, „што морничаво потсетува на руската тактика за инвазија на суверена држава (Украина) под изговор за заштита на нивната „загрозена заедница“.

Од Министерството велат дека косовските власти намерно сè уште не започнале со демонтирање на барикадите за да не се креваат тензии, туку побарале поддршка од мисијата КФОР.

Зошто има тензии?

Косово стекна независност од Србија во 2008 година, речиси една деценија по герилскиот бунт против репресивното владеење на Белград.

Србија, сепак, сè уште смета дека Косово е составен дел од нејзината територија и ги отфрла сугестиите дека ги зголемува тензиите и конфликтот во границите на својот сосед. Белград ја обвинува Приштина за газење на правата на малцинските Срби.

Етничките Срби, кои не ја признаваат владата во Приштина или косовските државни институции, сочинуваат 5% од 1,8 милиони жители на Косово, а етничките Албанци сочинуваат околу 90%.

Србите го искажаа своето непријателство со тоа што одбија да му платат на електроенергетскиот оператор на Косово за електричната енергија што ја користат, на пример, и често напаѓаа полицајци кои се обидуваат да апсат.

Околу 50.000 Срби кои живеат во етнички поделеното северно Косово одбиваат да ја признаат владата во Приштина или статусот на Косово како земја одвоена од Србија. Тие имаат поддршка од многу Срби во Србија и нејзината влада.

Зошто повторно растат тензиите?

Нови етнички тензии избувнаа од 10 декември кога Србите поставија повеќе блокади на патиштата и разменија оган со полицијата по апсењето на поранешен српски полицаец за наводен напад врз полицајци кои служеле за време на претходниот протест.

Вучевиќ: најавата за насилно отстранување на барикадите е општа закана за Србите

Застојот доаѓа по неколкумесечни неволји околу прашањето за регистарските таблички на автомобилите.

Косово со години сака околу 50.000 Срби на север да ги сменат нивните српски таблички на автомобили издадени од Приштина, како дел од желбата на владата да наметне власт над својата територија.

На 31 јули, Приштина објави двомесечен рок за менување на табличките, што предизвика протести, но подоцна се согласи да го врати датумот за имплементација на следната година.

Што мислат косовските Срби за барикадите?

Градоначалниците на етничките Срби во северните општини, заедно со локалните судии и околу 600 полицајци, поднесоа оставки во ноември во знак на протест поради претстојниот прекинувач.

Откако беа подигнати барикадите на почетокот на декември, српските трупи почнаа да се концентрираат на југот на земјата, на границата со Косово. Тие беа стационирани во касарната во блиската Рашка, каде што неколкупати ги посетија министерот за одбрана и началникот на Генералштабот.

Иако досега, во екот на тензиите со Косово, борбената готовност на армијата беше подигната неколку пати, ова е првпат Србија да ги вклучи сите полициски единици, кои се ставени под команда на началникот на генералот Штабот на Војската на Србија, во највисок степен на готовност.

„Тоа е ситуација што се случува или во војна или во околности непосредно пред војна“, вели новинарот и поранешен армиски полковник Љубодраг Стојадиновиќ за Радио Слободна Европа.

„Немаме информации што тие луѓе имаат намера да прават, зошто и како имаат намера да употребат оружје или вооружена интервенција за да им помогнат на Србите на Косово, односно на оние што се на барикадите“, додава Стојадиновиќ.

Косовска полиција: Експлозијата на шок бомба во Митровица е дело на криминални структури

Според него, станува збор за „оперетска мобилизација“ со цел „да се засили впечатокот за посебен вид херојство на врховниот лидер, но и да се засенат некои работи кои се многу лоши во Србија“ кај електоратот на Србија.

Што сакаат Србите?

Србите во Косово сакаат да создадат здружение на општини со мнозинско српско население, кое би функционирало со поголема автономија.

Србија и Косово постигнаа мал напредок по ова и други прашања откако во 2013 година се обврзаа на дијалогот под покровителство на ЕУ.

Која е улогата на НАТО и ЕУ?

НАТО има околу 3.700 војници стационирани на Косово за одржување на мирот. Алијансата рече дека ќе интервенира во согласност со нејзиниот мандат доколку стабилноста во областа биде загрозена.

Мисијата на Европската унија за владеење на правото на Косово (ЕУЛЕКС), која пристигна во 2008 година, сè уште има околу 200 специјални полицајци таму.