Дали Русија врши геноцид во Украина?

РСЕ: Имаше дебата за тоа дали ова е геноцид или не -- што се случува во Буча и во другите градови во Украина. Какво е вашето мислење за тоа.

Сајмон: Знаете, мислам дека има голем интерес за ова прашање, не само затоа што претседателот Володимир Зеленски го покрена сеништето на геноцидот во неговите коментари претходно оваа недела. И сликите што излегоа од Буча се ужасни. Тие ја „потресуваат совеста“, да употребам фраза што датира од ерата на Нирнбершките судења. Прашањето дали има или не во тек геноцид во Украина - можеби по налог на руските трупи, или на руската операција во целина - е всушност покомплицирано отколку самото прашање за злосторства на кое било дадено место.

Дејвид Сајмон, професор по политички науки и директор на Програмата за студии за геноцид на Универзитетот Јеил

Утврдувањето на геноцидот зависи од способноста да се открие или да се заклучи дека имало намера. Фразата во Конвенцијата за геноцид која дефинира што е геноцид според меѓународното право вели дека геноцид е секој одреден број дејствија извршени со намера да се уништи, целосно или делумно, расна, етничка, верска или национална група како таква. Тоа е клучниот дел од она што го прави геноцидот, геноцид. Обид да се уништи група затоа што тие се група, да се убијат луѓе затоа што се членови на таа група и затоа што сторителот бара уништување или барем делумна елиминација на таа група.

РСЕ: Значи, дали тоа би значело дека досега, барем во моментот, не можете да кажете што се случило, бидејќи сè уште нема индикации дека е насочена кон група и немаме потврда за намерата?

Сајмон: Случајот е покомплициран отколку да се укаже на злосторствата и да се каже: „О, мора да е геноцид“. Навистина е прашање на поврзување на она што се случи во однос на акти на насилство и убиства на цивили, масакри на цивили на улиците...со наведените воени цели на Русија, на Кремљ, на Путин, па дури и на локални воени команданти.

Во Југославија и Руанда меѓународните судови кои го разгледаа обвинението за геноцид -- првичните пресуди за геноцид -- првите пресуди за геноцид во меѓународен суд досега, кон крајот на 1990-тите -- беа еден вид градоначалници на мали градови кои им наредуваа на војниците кои беа локално под нивна контрола да извршат дела што спаѓаат во дефиницијата за геноцид. Значи, не треба да имаме изјава на Путин сама по себе.

Злосторствата во киевското предградие Буча

Но, на крајот, мислам, во овој случај можеби ќе најдеме такво нешто. Тоа е во декларациите за правото на постоење на Украинците. И тука е незгодно, она што го вели Путин - и јас парафразирам, и мора... да нагласам дека не укажувам на некој конкретен говор - но општото чувство што тој го кажува е дека Украина нема право да постои. Дека Украина е еден вид меѓународна несреќа. И затоа, вели тој, Украина нема право да постои. На одредено ниво тоа е различно отколку да се каже дека Украинците немаат право да постојат. А Путин, мислам, ќе биде првиот што ќе рече: „Да, тие луѓе имаат право да постојат. Само треба да се нарекуваат Руси“. Што навистина покренува многу интересни прашања, мислам, без навистина да има преседан во меѓународното право за тоа дали тоа претставува геноцид или не.

Едно е да се каже дека постои област што не е во Конвенцијата за геноцид, која се разгледуваше во 1940-тите во ОН, што во суштина е негирање на културата и негирањето на правото на еден народ за култура или национален идентитет. Тоа може да се аргументира, но нема основа во меѓународното право, за добро или за лошо.

Но, другата насока каде што ова може да оди е тоа што некои луѓе поврзани со Кремљ напишаа во руските државни медиуми работи дека украинското раководство мора да биде ликвидирано. И, се разбира, тие го нарекуваат раководството неонацисти во една или друга форма. Сепак, тие, исто така, не прават разлика помеѓу вистинските неонацисти или членство во неонацистичка организација и Украинците како целина. Значи, ако го помешате тоа политичко членство со национален идентитет, а потоа велите дека раководството на таа идентитетска група треба да биде ликвидирана или истребена, вие барате елиминација на дел од група како таква, и на тој начин може тоа да потпадне под Конвенцијата за геноцид како геноцид.

Во „подрум за егзекуција“ во Украина

Од емпириска гледна точка откриваме дека многу често, првиот потег на архитектот на геноцидот е да ја делегитимира политичката положба на целната група. На пример, нарекувајќи ги Тутсите во Руанда „лебарки“, но исто така и „соучесници“ - сите Тутси се сметаа за соучесници на бунтовничката војска. Тоа ги дисквалификуваше од политичката положба во општеството на Руанда, според луѓето кои ги тврдат тие работи. Слично на тоа, нарекувањето на Украинците „неонацисти“ е начин на обид да се отстрани нивната политичка положба како вистински учесници во нормите на политичката сфера. Ако користите 'неонацист' неселективно, во суштина како навреда, наместо како специфична ознака, тогаш би рекол дека тоа не е ознака на политичка група -- дека тоа е начин да се таргетира национална група како целина.

РСЕ: Кои се последиците ако злосторството го означите како геноцид, а не како воено злосторство?

Сајмон: Навистина стана глобална имагинацијата дека геноцидот се наоѓа на врвот на некој вид хиерархија на злосторства. Всушност, тоа не е така. Никаде нема воспоставена хиерархија напишана во законот. Што се однесува до обвиненијата, некој може да биде кривично гонет за воени злосторства, а некој може да биде гонет за геноцид.

Изгорени тела и уништени руски оклопни возила во ослободено украинско село

Но, надвор од одговорноста, тука е прашањето за интервенцијата или сузбивањето на овие дела, односно спречувањето на понатамошни акти на геноцид или воени злосторства. Конвенцијата за геноцид вели дека ако некој мисли оти се случува геноцид, треба да го однесе во ОН, а ОН ќе знаат како да се справат со тоа. Со тоа што Русија има право на вето на Советот за безбедност, тоа ќе оди бавно. Постои решение што поминува низ Генералното собрание, но тоа не може многу лесно да создаде мировни сили или мировни мисии или да одобри некаков вид меѓународна коалиција за воена интервенција.

Сега, постои доктрина - која барем теоретски ја потпишаа сите членки на Обединетите нации - наречена „одговорност за заштита“. Доктрината вели дека кога се препознаваат одредени злосторства, а владата која има овластување за тоа каде се случуваат тие злосторства не е во состојба да ги заштити целите на тие злосторства, тогаш меѓународната заедница исто така има одговорност да ги заштити тие поединци. На пример, во Либија, каде што во 2011 година Моамер Гадафи ги гаѓаше противниците во Бенгази и на други места, а Советот за безбедност на ОН се состана и рече Гадафи не е заинтересиран да ги заштити сопствените цивили. Всушност, тој ги таргетира нив. Но, во овој пример Гадафи е диктатор против сопственото население.

Украинска тинејџерка ги нацрта траумите од војната: „Вака изгледа стравот“

Овде го гледаме соседот, Русија, кој цели на населението во соседната земја, а владата на таа соседна земја -- целната земја, Украина -- има потреба од помош за да ги заштити своите граѓани од нејзиниот сосед. Значи, тоа е нешто што навистина нема преседан во кратката историја на „одговорност за заштита“ -- или барем нема преседан на кој се повикува. Мислам дека имало слични ситуации. Но, тоа е царство во кое ситуациите кои бараат заштита не се само на потврден или дури наводен геноцид, туку злосторства против човештвото, етничко чистење и воени злосторства. Многу е полесно да се укаже на категориите на груби кршења на човековите права и да се каже: „Да, тоа е воено злосторство. Тоа е злосторство против човештвото“, затоа што не треба да заклучувате дали имало намера. Не треба да барате докази за начинот на размислување на сторителот. Само треба да покажете, во суштина, дека -- во случај на злосторства против човештвото -- има широк и систематски напад врз цивили. Или во случај на воени злосторства, дека има прекршување на прилично добро кодифициран збир на прописи во врска со однесувањето на вооружените групи за време на војна.

РСЕ: Ако се класифицира како геноцид, дали државите ќе бидат обврзани да преземат некаква акција против, во овој случај, Русија?

Сајмон: Единствената обврска во самата конвенција е да се оди во ОН. Тоа потоа станува неизвесен процес. Нема ништо убедливо, нема институционална казна за неправење ништо. Можеби треба да има. Но, во оваа област на меѓународното право и меѓународната политика, ни недостига тој механизам за да извршиме вистинска акција. Така, Соединетите Држави, на пример, донесоа одлука дека се случува геноцид -- или се случувал или се случил -- во мислам осум современи случаи. Не сум сигурен дека тие одобриле воен одговор, во некој од нив.

Да се замине или да се остане во урнатините во Северодоњецк?

Но, не постои механизам што ја принудува или што ја носи таа компетентност на ниво на вистински одговор. Мислам дека главно сега тоа го гледаме реторички прашања во расправиите за „Па, до каде треба да одиме? Колку треба остатокот од светот да апсорбира во однос на помагањето на Украина, жртвите на обидот за геноцид.“ Да се каже дека една земја е нападната и дека треба одговор, е една работа. Но, да се каже дека агресијата доведе до геноцид, тоа е друго. Тоа создава посилен случај да се реагира на некој начин.

Така, дури, да речеме, во Европа, до овој момент, постои подготвеност да се воведат уште построги санкции врз Русија. Но, имаше точка: „Па, не можеме да ги санкционираме нафтата и гасот колку што би сакал Зеленски.“ Но, ако се префрли од агресија на агресија плус геноцид, тогаш има поголема народна волја и политичка волја во земјите кои санкционираат да се каже: „Да, ќе го подигнеме нивото на санкциите повисоко. Сега разбираме дека тие се цел на геноцид. Ние сме поподготвени да апсорбираме поголема цена за да се обидеме да го запреме тоа.“ Без разлика дали тоа значи санкции или помош за Украинците, без разлика дали се работи за воена помош, хуманитарна помош, економска помош или можеби дури и создавање на одреден импулс за мировни сили што во суштина би помогне да се заштитат цивилите.

Употребата на мировните сили не беше целосно успешна во историјата. Има многу лоши преседани. Ако ја погледнете, да речеме, Босна. ОН беа донесени за време на босанскиот конфликт за да обезбедат безбедни засолништа за цивилите кои беа наголемо нападнати од милициите на босанските Срби. Мислам дека лекцијата беше научена и дека треба да ги поддржите трупите кои создаваат безбедни засолништа. Не можете само да ги испратите таму и да се надевате на најдоброто.