Кога бројките „мирисаат“ - Како партиски обоена агенција испраќа истражувања, а национална ТВ ги објавува

Може ли социолошка агенција да има само еден вработен, а често да објавува репрезентативни анкети за национално мислење? И дали овој еден вработен може да има заедничка фирма со политичар од една од владејачките партии, а неговата агенција видливо да ги „пумпа“ податоците за поддршка на владата? И дали истражувањето на оваа агенција може да се претстави во централните вести на јавната телевизија, како да се целосно реални, а истовремено потврдени агенции ги дефинираат како „лажни податоци“?

Со ова, под насловот „Кога бројките „мирисаат“ - Како партиски обоена агенција испраќа истражувања, а национална ТВ ги објавува?“, новинарката од бугарското биро на Радио Слободна Европа, Полина Паунова, ја почнува сторијата за испитувањето на јавното мислење во Бугарија, кој го врши, како го врши и за можните незаконитости во работењето на некои од агенциите за испитување на јавното мислење и нивна, како што вели таа, можна поврзаност со структури од власта. Според неа, нема да биде изненадување што што точниот одговор на сите три прашања од почетокот на оваа сторија е „да“.

„Денот е 30 ноември и во централната програма за вести на Бугарската национална телевизија (БНТ) - „Ширум светот и во нашата земја“ - водителот објавува: „И уште едно прашање е поставено од Барометарот: Ако се одржат парламентарни избори денес, за која политичка сила би гласале? Наспроти позадината на мерките за заострување, мислењето за ГЕРБ не претрпува значителни промени - повеќе од 20% би ја поддржале партијата ГЕРБ, 12,5% - БСП, МРФ и Обединетите патриоти собрале 7,9% и 7,6% одобрување од испитаниците. Партијата на Слави Трифонов „Има таков народ“ - 3,7%, за Демократска Бугарија ќе гласаше 3,1%“. Соопштението завршува со заклучок: 'Ова се ставови на јавноста'“, пишува Паунова.

За одговор на прашањето дали овие податоци изнесени на националната телевизија БНТ се вистинските јавни ставови, таа посочува дека податоците презентирани од „Барометар Бугарија“ ООД во централната програма за вести на БНТ минатата недела силно се разликуваат од броевите измерени од другите социолошки агенции во рок од неколку недели претходно.

Што велат другите

Една недела претходно, анкетата на „Галуп Интернејшенал“ објави еднаква поддршка за ГЕРБ и БСП - по 13% и регистрираше дека 8,6% би гласале за партијата на Слави Трифонов, 6,9% за МРФ и речиси 6% за „Демократска Бугарија“, а за „Обединети патриоти“ нешто повеќе од 2 процента. На почетокот на октомври, „Алфа Рисрч“ објави истражување во кое трендот се совпадна со тој на „Галуп Интернејшенал“: ГЕРБ и БСП речиси ја изедначија својата изборна поддршка, а по нив следуваат „Има таков народ“, МРФ, „Демократска Бугарија“ и движењето на Маја Манолова. Според двете агенции, „Обединетите патриоти“ (коалиција меѓу ВМРО и НФСБ) не би можеле да влезат во следниот парламентарен состав доколку изборите се одржат сега.

Поради различните податоци за јавното мислење, новинарката го поставува прашањето „Зошто тогаш 'Барометар Бугарија' ги рангира 'Обединетите патриоти' како трета политичка сила во идниот Парламент? и додава: „Веројатно одговорот е ист како одговорот на едно друго прашање - Зошто истата агенција во 2019 година предвиде дека кандидатот на ВМРО за градоначалник на Софија, Ангел Џамбаски, ќе добие речиси 20% од гласовите на жителите на Софија, и на крајот тој доби само 3,9%“.

Според истражувачката сторија на Паунова, во име на „Барометар Бугарија“, во јавноста се појавува само лицето Николај Николов. Агенцијата има страница на Фејсбук која е „лајкувана“ од помалку од 200 луѓе. Интернет страница со податоци од истражувања - нема. На посочената интернет адреса се отвора веб-страница на која има слика со натпис „Проект на Банкаја аналитика“ и очигледно или доменот не е обновен агенцијата или е некоја „шега“.

Николов е чест соговорник на „ПИК ТВ“ на веб-страницата ПИК, а неговото истражување речиси секогаш наоѓа место во публикациите кои не ги кријат своите симпатии кон власта. Освен на ПИК, податоците објавени од „Барометар“ може да се најдат и на страниците на весникот „Труд“, а заклучоците од типот „мала поддршка за протестите и голема поддршка за владата“ се наоѓаат во блокот вести на телевизија „Европа“, предводена од поранешниот шеф на „Системи за наводнување“, Георги Харизанов, кој е партиски член на ГЕРБ и вели дека е близок со премиерот Бојко Борисов, покажало истражувањето на колегите од бугарското биро на „Слободна Европа“.

Објаснувањето за оваа блискост

Николај Николов е единствената личност која говори во име на „Барометар Бугарија“. Тој е исто така единствениот вработен во компанијата. Увидот во регистрите покажал дека компанијата плаќа здравствено и социјално осигурување само на едно лице, а самиот Николов за „Слободна Европа“ потврдил дека „тој е тој“ и дека нема други вработени во „Барометар Бугарија“. Покрај учеството во социолошката агенција, која видливо ја поддржува власта и особено националистите од „Обединетите патриоти“, Николов има 50% удел во друга компанија - „Никар Имоти“. Партнер на Николов во компанијата е општинскиот советник во Софија од ВМРО, Карлос Контрера.

„Да, вистина е тоа. Имаме таква компанија, но таа никогаш не работеше. Не знам ни зошто ја задржавме“, одговорил Николов во телефонското интервју за „Слободна Европа“.

Запрашан зошто податоците што ги објави се противречат на податоците на другите агенции, тој коментира дека „изборите покажуваат кој е во право, а кој не“. На прашањето дали намерно ја зајакнува позицијата на ВМРО, Николов одговори - „не“. Паунова пишува дека Николов не успеа да одговори како минатата година измерил дека кандидатот на ВМРО за градоначалник на Софија, Ангел Џамбаски, ќе добие поддршка од скоро 20%, а неговиот резултат беше пет пати помал.

„Џамбаски тогаш имаше многу можности и податоците го покажаа тоа. Но, тој самиот одби да ги користи“, одговорил Николов, но без да прецизира за што зборува.

Во истражувањето дали постои поврзаност помеѓу заедничкиот имот на Николов и Контрера и социолошките податоци на „Барометар Бугарија“, во кои преовладува ВМРО, колегите од Софија го побарале и општинскиот советник Карлос Контрера.

„Ве советувам да запишете: Имам многу лоши односи со Николов. Ретко зборуваме еден со друг“, рекол градскиот советник на прашањето како ги објаснува податоците објавени од социолошката агенција.

Го прашале и лидерот на ВМРО и вицепремиер Красимир Каракачанов како ги објаснува поволните прогнози за партијата.

„Не нарачуваме истражување на овој човек“, одговорил тој, а на прашањето дали го познава Николај Николов и дали комуницира со него, Каракачанов рекол: „Го познавам, но многу подобро ги познавам другите раководители на социолошките агенции“.

Лажни вести и лажни податоци

Сето ова го коментира и социологот од „Алфа Рисрч“, Борјана Димитрова: „Многупати зборував на оваа тема. Но, јас ќе го објаснам на овој начин: како што има лажни вести, така има и лажни податоци. Дали има нешто нејасно?“.

Таа додава дека медиумите имаат можност да „заземат став“: „Ако медиумите видат дека агенцијата е сомнителна, дека нема веб-страница или се појавува од избори на избори или дека нејзините податоци се тотално искривени, тогаш тие не треба да ги цитираат. Така, кога оваа агенција не биде цитирана, таа ќе биде маргинализирана“.

Според неа, и во Бугарија има социолошки агенции кои, како што вели, „го нарушуваат кредибилитетот на податоците“: „Тие не ни попречуваат на терен, не можат да бидат наша конкуренција, но не е познато кои методи ги користат или како ги прават своите истражувања“.

За тоа како работи и која му е методологијата Николај Николов вели дека тоа „не е комплицирана работа“, а за тоа дека „Барометар“ има само еден вработен со социјално и здравствено осигурување и дали тоа значи дека тој нема колеги социолози со кои работи, Николов одговорил: „Ангажирам студенти за истражување. Тие добиваат плата и не работат постојано со мене “.
Според социологот Бојана Димитрова, фалсификатите не можат да бидат победени без помош од медиумите.

„Кога медиумите ќе дознаат дека агенцијата не прави само социолошка грешка, туку директно ја заменува реалноста - медиумите не треба да го репродуцираат она што е претставено како податок. Фалсификатите никогаш нема да бидат поразени без медиумите да помогнат општеството да не биде измамено и лажено“, вели Димитрова од „Алфа Рисрч“.

Паунова пишува и дека по овој повод, го побарала и генералниот директор на БНТ, Емил Кошлуков, со прашања за тоа по кои критериуми се објавуваат во јавноста истражувањата на „Барометар Бугарија“. Тој кратко одговорил дека „тоа е одлука на Дирекцијата за информации, а не на Генералниот директор“, а пак Николај Николов одговорил дека немал „посебна врска“ со БНТ.

„Ако се прашувате како доаѓаат нашите податоци на одредени места - испраќаме соопштение за јавноста и ако некој медиум сака - го објавува тоа“, вели шефот на „Барометар Бугарија“ во разговорот со „Слободна Европа“.