Во последната мрачна ескалација на руската политика за нуклеарно оружје, претседателот Владимир Путин на 25 септември предложи дека Кремљ може да користи нуклеарно оружје против секоја земја што ќе ја нападне Русија доколку таа земја е поддржана од нуклеарна сила.
Ако Русија изврши масовен нуклеарен напад врз Украина или Западна Европа, континентот малку би можел да стори за да го спречи тоа.
Павел Подвиг, виш истражувач во Институтот на Обединетите Нации за истражување на разоружувањето (UNIDIR), се смета за водечки светски западен експерт за руско нуклеарно оружје.
Тој вели дека нема индикации дека таквата катастрофа е блиску да стане реалност, но дава мрачна слика за тоа како би се одвивал нуклеарниот напад врз Европа.
„Доколку дојде до некакво масовно лансирање - или ако беа лансирани неколку руски ракети - тогаш е речиси невозможно да се гарантира дека сè ќе биде пресретнато“, вели Подвиг.
Локација на балистичкиот ракетен одбранбен систем на НАТО Егис Ашор во јужна Романија. Вториот систем Егис пристигна во северна Полска во јули 2024 година
Внатрешните пресметки на НАТО, наводно, предвидуваат дека во случај на сеопфатен напад од Русија, воениот блок има „помалку од 5 отсто“ од воздушната одбрана што му е потребна.
Се верува дека Русија има околу 1700 нуклеарни боеви глави во повеќе од 500 проектили кои можат да бидат лансирани за неколку минути од хангари, мобилни фрлачи, подморници и авиони. Соединетите Држави веројатно би биле примарна цел, но се знае дека многу од тие ракети се наменети и за Европа.
Но, ако лансирањето на проектили е ефективно незапирливо, што треба да направат цивилите во случај на нуклеарен напад?
Некои европски метрополи одржуваат нуклеарни засолништа од времето на Студената војна кои тивко се реновираат. Во Киев неодамна беше повторно отворен и пуштен во употреба нуклеарен бункер.
Работник го чисти влезот во засолништето Фолиманка во Прага, 14 септември 2024 година
„Во Прага, мрежата на бункери од Студената војна забележа зголемен интерес кај локалното население по руската инвазија на Украина во 2022 година“, потврди Јан Мајкс за Радио Слободна Европа (РСЕ).
Портпаролката на чешката противпожарна и спасувачка служба за РСЕ изјави дека од 2023 година службата почнала да ги ажурира „барањата за системот на засолништата и самите засолништа“, без да даде дополнителни детали.
Хидраулична врата на метро станицата Дејвичка дизајнирана да затвори дел од подземната мрежа на Прага во случај на нуклеарен напад. Вратите се дел од градскиот „систем за заштита на подземната железница“ од времето на Студената војна, септември 2024 година
Во германската долина Ахр, во близина на Бон, Хајке Холундер, директор на засолниште за нуклеарни бомби што сега работи како музеј, објави значително зголемување на посетителите.
„Интересот е зголемен, особено кај помладите поради војната во Украина. Дали бункерот сè уште може да се користи? Дали има нуклеарен бункер за владата во Берлин? Ова се некои од главните прашања“, изјави Холундер за РСЕ.
Но, таквите драстични мерки на претпазливост се веројатно залудни. Подвиг вели дека рускиот нуклеарен напад ќе даде драгоцено малку време за бегство во безбедно засолниште. Од лансирањето до погодувањето на целта во Централна Европа, проценува Подвиг, „би биле потребни приближно 10 минути“.
Соединетите Држави одржуваат мрежа на сателити кои можат веднаш да забележат трага на лансирање на проектил, но тој систем најверојатно би бил бескорисен за земјите блиски до Русија.
„САД ги имаат сите овие видови предупредувачки системи - сателити и сето тоа. Но, се сомневам дека оваа информација би можела многу брзо или воопшто да биде споделена со американските сојузници во европските земји“, вели Подвиг.
Фотографија од 2012 година покажува руски ракетен фрлач Топол-М на мобилен фрлач
Можностите за тоа што модерното нуклеарно оружје би им го направило на градовите се мрачни. Една руска ракета Топол-М би експлодирала во огнена топка широка километар која би го спалила секое живо суштество што ќе го допре. Во радиус од 7 километри, безброј цивили би умреле од тешки изгореници и би биле смачкани под урнатините на зградите уништени од ударниот бран. Потоа би имало зрачење кое би го опфатило местото на експлозијата и би ги отруло воздухот и водата.
Британскиот воен историчар Базил Лидел Харт беше сведок на воена игра од 1955 година во која НАТО помина низ целосен размер нуклеарно воено сценарио со Советскиот Сојуз. НАТО победи во размената, но кога хипотетичката прашина се спушти, речиси секое богатство на западниот свет беше во урнатини. Харт подоцна го опиша искуството како „многу вознемирувачко“.
Победата, напиша тој, „ја промаши поентата“.
Советскиот лидер Никита Хрушчов, наводно, рекол дека по сеопфатна нуклеарна војна „живите ќе им завидуваат на мртвите“.
Девојка обиколува нуклеарно засолниште во Киев на 26 септември 2024 година. Засолништето од времето на Студената војна беше реновирано и отворено за јавноста кон крајот на минатата година.
Подвигот на Институтот на Обединетите Нации за истражување на разоружувањето е претпазлив во откривањето на неговите пресметки.
„Само се трудам да не размислувам за тоа бидејќи знам некои катастрофални сценарија кои се прилично лоши“, вели тој.
Како и во екот на Студената војна, единственото тешко одвраќање денес е заемно сигурно уништување обезбедено од залихите на Западот од стотици нуклеарни проектили, заедно со контроверзната политика за лансирање на предупредување (LOW-ниско).
LOW им дозволува на Соединетите Држави да извршат одмазднички напади доколку се откријат дојдовни проектили, пред какво било влијание на американско тло. Оваа политика би спречила американското нуклеарно оружје да биде уништено на лице место, но ја остава отворена можноста за грешка - крајот на цивилизацијата.
Американски X-Band морски радар дизајниран да ги следи влезните интербалистички ракети е транспортиран со брод до Перл Харбор, Хаваи, во 2006 година.
И покрај зголемените тензии меѓу Русија и Западот, Подвиг вели дека нуклеарната апокалипса останува само далечна перспектива.
„Верувам дека пред да дојде до тоа, до реална можност, ќе видиме многу понатамошни чекори на ескалација“, вели тој.
Со специфична реторика, предвидува Подвиг, „ќе видиме некакво движење на оружје и слични работи“.
Тој вели дека е убеден дека „не е веројатно дека ова би можело да биде нешто што ќе се случи од „ведро небо“.