Научниците предупредуваат дека клучната океанска струја во Атлантикот е блиску до колапс

Последниот пат кога имаше големо забавување на моќната мрежа на океански струи кои ја обликуваат климата околу Северен Атлантик, Европа беше зафатена од длабоко замрзнување. Тој период траеше подолго од еден милениум. Тоа беше пред приближно 12 800 години, пишува Њујорк Тајмс.

Меѓутоа, во последниве децении, затоплувањето предизвикано од човекот може повторно да предизвика забавување на протокот, а научниците работат на утврдување дали и кога ќе доживее уште едно големо забавување, што би влијаело на временските обрасци ширум светот.

Двајца истражувачи во Данска, посочува весникот, оваа недела објавија храбро откритие:

Ненадејно слабеење на струјата, па дури и нејзино исчезнување, би можело да не чека до крајот на векот, што додава весникот, е порано отколку што се мислеше.

„Дури и истражувачите беа изненадени што нивната анализа покажа дека потенцијалниот колапс ќе дојде толку брзо“, рече во едно интервју една од нив, Сузан Дитлевсен, професорка по статистика на Универзитетот во Копенхаген.

Климатолозите генерално се согласуваат дека Атлантската струја ќе опаѓа овој век, но нема консензус дали таа ќе престане пред 2100 година.

Новото истражување, објавено на 25 јули во списанието „Nature Communications“, се надоврзува на се поголем број научни трудови кои опишуваат како континуираните емисии на гасови кои ја задржуваат топлината може да предизвикаат климатски „клучни точки“ или брзи и тешко остварливи промени во животната средина.

Во Атлантикот, истражувачите бараа предвесници на промени во збир на океански струи наречени Атлантска меридијална ротациска циркулација (АМРЦ) посочува весникот, додавајќи дека овие струи носат топли води од тропските предели преку Голфската струја, покрај југоисточниот дел на Соединетите Држави пред да се свртат кон северна Европа.

Кога оваа вода ја испушта својата топлина посеверно во воздухот, таа станува постудена и погуста и затоа тоне во длабокиот океан и се движи назад кон екваторот. Овој ефект на тонење или „превртување“ им овозможува на струите да пренесуваат огромни количества топлина низ планетата, што ги прави исклучително влијателни врз климата околу Атлантикот и пошироко.

Но, како што луѓето ја загреваат атмосферата, топењето на ледената покривка на Гренланд додава големи количества свежа вода во Северниот Атлантик, што, истакнува Њујорк Тајмс, може да го наруши балансот на топлина и соленоста што го одржува превртувањето.

Доколку циркулацијата опадне во многу послаба состојба, ефектите врз климата би биле далекусежни, посочува весникот, истакнувајќи дека голем дел од северната хемисфера би можел да се олади.

Крајбрежјата на Северна Америка и Европа би можеле да доживеат побрзо зголемување на нивото на морето, а северна Европа би можела да доживее бурни зими, додека Сахел во Африка и областите на монсуните во Азија веројатно ќе имаат помалку дожд.

Колапс од 2025 година?

Новото истражување на научниците од Универзитетот во Копенхаген, Питер и Сузан Дитлевсен, сугерира дека колапсот на Атлатската струја може да се случи од 2025 година, а најдоцна во 2095 година, пишува Њузвик.

Данските научници ги анализирале површинските температури на Северен Атлантик во периодот од 1870 до 2020 година. Користејќи напредни статистички алатки, истражувачите открија знаци дека струјата можеби не е далеку од точка која би можела да доведе до колапс со крајот на овој век.

„Оваа струја постои на Атлантикот и ја загрева Западна Европа, додека пак ја нема во Пацификот, поради што Алјаска е многу постудено место од Скандинавскиот полуостров на слични географски широчини“, објасни Петер Дитлевсен.

Доколку наодите се покажат точни, колапсот ќе предизвика повеќе климатски пресвртни точки, од кои многу, нагласува американскиот магазин, би можеле да бидат неповратни.

Научниците веруваат дека ваквите драматични климатски промени се случиле околу 25 пати во последните 120 000 години и дека колапсот на Атланските струи ги променил температурите на северната хемисфера за околу 10 до 15 степени Целзиусови во текот на децениите.

Потсетник за намалување на емисиите на јаглерод

Од друга страна, посочува лондонски Тајмс, некои научници, кои не биле вклучени во новата студија, тврдат дека наодите на данските истражувачи треба да се земат „со голема внимателност“.

Меѓу нив е и Џон Робсон од британскиот Универзитет во Рединг, кој нагласува дека во новата анализа е забележан само еден збир на податоци за температурите на морската површина и дека се занемарени неколку други важни процеси.

Сепак, Робсон вели дека е јасно дека „северноатлантскиот климатски систем и континуираните емисии на стакленички гасови само ќе ја зголемат веројатноста за нагли промени во Северен Атлантик“.

Истражувачите од Универзитетот во Копенхаген, според Тајмс, дошле до своите резултати со мерење на температурите на површината на морето од 1870 година и моделирање како Атлантските струи ќе реагираат на идните емисии на јаглерод.

Сфатете ја сериозно анализата

Анализата на данските научници е во спротивност со последниот извештај на Меѓувладиниот панел на Обединетите Нации (ОН) за климатски промени, кој се потпираше на повеќе климатски модели и со „средна сигурност“ заклучи дека атланските струи нема целосно да ги снема во овој век, пишува Вашингтон пост.

Иако другите експерти предупредуваат дека заклучоците од новата анализа треба да се земат со резерва и дека сè уште е невозможно да се направи веродостојна проценка за колапсот на АМРЦ, најновата студија укажува на сè поголемиот број докази дека овој клучен океански систем е послаб и изложен на ризик.

Меѓу другото, научниците анализираа повеќе „заменски“ показатели за моменталната сила, вклучувајќи микроскопски организми и ситни седименти од морското дно, за да покажат дека системот е најслаб во повеќе од илјада години.

Марилена Олтманс, океанограф од Националниот океанографски центар во Британија, истакнува дека температурите во Северниот Атлантик се „само еден дел од еден многу сложен, динамичен систем“. Иако нејзиното сопствено истражување во морската физика го поддржува заклучокот на Дитлевсенс дека регионот би можел да достигне пресвртна точка овој век, таа и понатаму е претпазлива околу поврзувањето на таа транзиција со целосна промена во циркулацијата во Атлантскиот Океан.

„Сепак, опасностите од дури и делумно исклучување на системот на струи во Атланскиот океан значат дека вреди да се истражат какви било индикатори за нестабилност“, рече Стефан Рамсторф, океанограф од Институтот во Потсдам, кој не беше вклучен во новата студија.

„Како и секогаш во науката, една студија обезбедува ограничени докази, но кога повеќе пристапи водат до слични заклучоци, тоа мора да се сфати многу сериозно“, заклучува тој.