Како дипломатијата на „Денот Д“ ја обликуваше геополитиката

Француските трупи се симнуваат од американскиот јуришен амфибиски брод што го прикажува истоварувањето на плажата Омаха на 4 јуни пред церемонијата на 80-годишнината од „Денот Д“ во Сен Лоран-сур-Мер. Вежбата се одржа во време кога францускиот претседател Емануел Макрон размислува да испрати воени инструктори од неговата земја во Украина.

Елисејската палата соопшти дека Макрон ќе го прими својот украински колега Володимир Зеленски во Париз на 7 јуни.

Макрон не ја отфрли можноста за испраќање војници во Украина, и покрај противењето на другите земји од НАТО и острите критики од Москва, која предупреди на таквиот потег, тврдејќи дека тоа драматично ќе го ескалира конфликтот.

Американскиот претседател Џо Бајден е пречекан од членовите на француската почесна гарда при пристигнувањето на аеродромот Париз-Орли на 5 јуни пред комеморацијата на „Денот Д“. Бајден за време на церемониите ќе се сретне со украинскиот претседател Володимир Зеленски и се очекува да одржи говор за одбрана на демократијата во Европа.

За време на 70-годишнината во 2014 година, новоизбраниот украински претседател Петро Порошенко (десно) поминува покрај рускиот претседател Владимир Путин без да го евидентира неговото присуство во услови на тензии околу илегалната анексија на Крим од страна на Русија, која се случи три месеци претходно.

Во обид да се реши кризата предизвикана од сепаратистите поддржани од Русија во источна Украина и анексијата на Крим од Москва, тогашниот француски претседател Франсоа Оланд ги повика своите руски и украински колеги во обид да ги намалат тензиите околу конфликтот.

Рускиот претседател Владимир Путин се состана со германската канцеларка Ангела Меркел во Нормандија на 6 јуни 2014 година, за време на настаните што се одржаа по повод 70-годишнината од „Денот Д“.

За време на комеморациите, лидерите на Русија, Украина, Германија и Франција се сретнаа неформално во обид да ја решат војната во украинскиот регион Донбас. Забележително отсутни од групата беа САД. Разговорите доведоа до воспоставување на Протоколот од Минск подоцна истата година.

Откако Русија беше исклучена од комеморациите на 75-годишнината од Денот Д, лидерите на Украина, Русија, Франција и Германија се состанаа на состанокот на Нормандискиот формат во Париз на 9 декември 2019 година, во значителен дипломатски напор насочен кон решавање на конфликтот во источниот дел на земјата. Украина.

Учесниците -- украинскиот претседател Володимир Зеленски, францускиот претседател Емануел Макрон, рускиот претседател Владимир Путин и германската канцеларка Ангела Меркел -- се состанаа со надеж дека ќе постигнат траен прекин на огнот во источна Украина, чии делови беа под контрола на Русија - ги поддржува сепаратистите од 2014 година.

Макрон го прегрна Зеленски по самитот во Париз.

Состанокот означи пробно обновување на политичката комуникација на високо ниво меѓу Киев и Москва и обновена посветеност на договорите од Минск, серија мерки насочени кон постигнување траен прекин на огнот. И покрај ветувачките чекори, самитот не резултираше со голем пробив.

Голем видео екран ги прикажува тогашниот претседател на Соединетите Држави Барак Обама и рускиот претседател Владимир Путин како пристигнуваат на комеморацијата на „Денот Д“ во 2014 година.

Говорот на претседателот Обама ја нагласи важноста на НАТО и колективната безбедност во светлината на зголемените тензии со Русија околу Украина.
 

На комеморацијата во 2014 година присуствуваа рускиот претседател Владимир Путин (лево), чешкиот претседател Милош Земан (втор од лево), германската канцеларка Ангела Меркел (во средината), австралискиот премиер Тони Абот (втор од десно) и новоизбраниот украински претседател Петро Порошенко .

Американскиот претседател Џорџ В. Буш одржува говор на Американските гробишта во Нормандија за време на 60-годишнината од „Денот Д“ на 6 јуни 2004 година.

Ова беше, исто така, првпат рускиот претседател Владимир Путин да биде поканет на комеморациите, каде што ги истакна жртвите на Советскиот Сојуз.

За време на комеморацијата на „Денот Д“ во 2004 година, германскиот канцелар Герхард Шредер и францускиот претседател Жак Ширак се прегрнаа, означувајќи пресвртница во француско-германските односи.

На церемониите на „Денот Д“ по повод 50-годишнината на 6 јуни 1994 година, присуствуваа тогашниот француски претседател Франсоа Митеран (втор од лево) и неговата сопруга Даниела (втора од десно), на кои им се придружи британската кралица Елизабета Втора (лево) и американскиот претседател Бил Клинтон (десно).

Во забелешките што ги даде следниот ден, Клинтон рече: „Советската империја ја нема“, додека ги пофали Русите, Полјаците и другите за учеството во ослободувањето на Европа. Во овој период беше забележано и проширување на НАТО во Источна Европа, нагласувајќи ја посветеноста на Соединетите Држави за европската безбедност.

Од лево: кралот Олав од Норвешка (делумно заматен) Кралот Бодуен од Белгија, францускиот претседател Франсоа Митеран, британската кралица Елизабета II, големиот војвода Жан од Луксембург и американскиот претседател Роналд Реган стојат додека се свират химните за време на комеморацијата на 40-годишнината на „Денот Д“, на 6 јуни 1984 година, во Нормандија.

Говорот на Реган во Поен ду Хок беше наменет не само како почит на херојството на мажите кои упаднаа на плажите, туку беше и виден како симболична изјава што ја зајакнува посветеноста на САД кон принципите на слобода и демократија во позадината на Студената војна.

Претседателот Реган и неговата сопруга Ненси положија цвеќе на гробот на бригадниот генерал Теодор Рузвелт Јуниор од Втората светска војна на американските гробишта во Нормандија на 6 јуни 1984 година.

Американскиот историчар Мајкл Долски истакна дека говорите на Реган на комеморациите на „Денот Д“ значително придонеле за „митскиот“ статус на настанот во американската култура од крајот на 20 век.

Француските деца си играат на плажата во Вирвил-дур-Мер -- позната како плажата Омаха -- каде што сè уште стојат германски бункери на 6 јуни 1964 година, 20 години по „Денот Д“.

Во текот на неговите 11 години како претседател на Франција, Шарл де Гол одби да учествува во настаните на „Денот Д“.„Тој одби да го одбележи 6 јуни, со оглед на начинот на кој се однесуваа кон него во времето на „Денот Д“. Тој не беше вклучен во дискусиите или во спроведувањето на планот“, вели историчарот Денис Пешански.

Де Гол, исто така, не ги покани светските лидери на 25-годишнината во 1969 година.

Дваесетгодишнината од истоварувањето на сојузниците на „Денот Д“  на 6 јуни 1964 година беше скромен настан во споредба со модерните комеморации.

Многу од светските лидери сега ги гледаат настаните што го одбележуваат „Денот Д“ како клучни политички и дипломатски прилики, но 6 јуни не беше секогаш толку добро посетен и беа потребни неколку децении за датумот да стане ден на комеморација.

За десетгодишнината од „Денот Д“ во 1954 година, церемониите добија поофицијален тон. Францускиот претседател Рене Коти, роден во Авр, го отвори музејот на „Денот Д“, првиот музеј изграден во Нормандија во чест на истоварувањето.

80-годишнината најверојатно ќе биде последната 10-годишнина на која ветераните кои се бореа и преживеаја ќе бидат присутни на плажите каде што загинаа илјадници нивни колеги.