За независноста на судството останува сериозната загриженост на ЕУ и во новиот Извештај за владеење на правото. За намерата на владата да ги распушти судските и обвинителските совет се наведува дека може да ја поткопа независноста на судството. Што се очекува од Владата да направи за ова?
Пред се, очигледно е дека реформата во судството е апсолутно клучна. Тоа можете да го видите во сите анкети каде што постои големо незадоволство од моменталната ситуација и за Европската Унија, за патот кон ЕУ, реформите се апсолутно суштински. И затоа се ангажираме долги години во оваа област, за реформите во судството, реформите на обвинителството, и пошироко сега, како што веројатно добро ќе се сеќавате, само минатото лето имаше сериозна загриженост за Судскиот совет. И како одговор на тие грижи, испративме тим од експерти, други судии од земјите-членки на ЕУ, да дојдат овде и да извршат ревизија на самиот Судски совет, и тие дадоа многу препораки, не помалку од 40 препораки за тоа како да се подобри независноста, професионалноста и интегритетот на Судскиот совет. Тие препораки потекнуваат од законодавните реформи, активностите што треба да ги преземат властите, владата и активностите што треба да ги преземе самиот Судски совет. Значи, според нас, она што треба да се случи е, да, има потреба од радикална акција. Ние целосно се согласуваме со владата за тоа, но треба да се надоврземе на она што е веќе постигнато, и имаме многу добри анализи и добри совети, вклучително и рецензијата од колегите, вклучително и неодамнешниот Извештај за владеење на правото, вклучително и годишниот извештај за земјата, што покажува како да се оди напред на начин кој ќе го зајакне судството и ќе одговори на барањата на граѓаните.
Значи без да се разрешат сите овие совети, што треба да биде улогата во владата?
Јас мислам она што е важно е очигледно Судскиот совет. Што има да се прави таму? Неговата цел е да ја заштити независноста, професионалноста и интегритетот на судството, затоа треба да се погрижиме тоа навистина да функционира и да ја работи работата. Но во обидот да го осигураме тоа, обидувајќи се да обезбедиме членството да дејствува и во независно на професионален начин, мораме да внимаваме да не ја пречекоруваме поделбата на овластувањата меѓу различните делови на власта, со други зборови, извршната и судската власт.
Новата влада вели дека е посветена на интеграцијата во ЕУ, но дали е прифатлив нивниот став да се донесат уставни амандмани на крајот од преговарачкиот процес ?
Се разбира, ја поздравуваме посветеноста на владата да напредува на патот кон ЕУ, и веќе видовме добар напредок, не само во некои дискусии што ги имавме за реформската агенда, која мислам дека напредуваше многу позитивно, дури и во краткиот период откако е владата. Сега, во однос на уставните амандмани, веќе имаме решение на маса. Се сеќавате уште во јули 2022 година многу внимателно ги следев преговорите што се водеа приближно помеѓу есента 2020 година и тој договор што беше постигнат на 22 јули не беше лесен процес, или за која било страна, беа направени компромиси. И како резултат на тоа, мислам дека веројатно е склучен најдобриот договор што можеше да се направи во тоа време? Дали оваа влада би можела да постигне подобар договор? Јас лично многу се сомневам во тоа. Се разбира, тоа е прашање меѓу двете влади, но многу се сомневам дека тоа може да се постигне. И не гледам апетит во Брисел за повторно разгледување на преговарачката рамка, која е основа на преговорите. Како што велам, има решение на маса. Би било добро сега да напредуваме кон тоа решение.
За друго прашање за кое се зборува многу во јавноста е заемот од Унгарија, половина милијарда евра. Дали заемите влада на влада се вообичаена практика во Европската Унија?
Не можам да коментирам за конкретни детали на заемот бидејќи не сум го видел, а не сум ни сигурен дека се уште е целосно склучен, така што тоа е посебна работа. Но, да, има примери на земји-членки кои даваат заеми влада на влада, заеми на трети земји, концесиски заеми директно на буџетот. Тоа е практика која постои во рамките на Европската Унија.
А како ја гледате соработката меѓу премиерот Мицковски и унгарскиот премиер Орбан? Или како тоа во Европската Унија се перципира?
Па, не можам баш да коментирам за односот меѓу премиерот Мицкоски и премиерот Орбан. Мислам дека ова е прашање за двете држави, ги охрабруваме добрите односи меѓу Северна Македонија и сите земји-членки на ЕУ.
Има околу 700 милиони евра за Северна Македонија, но од ЕУ, од новиот План за раст на Западен Балкан. Премиерот Мицкоски рече дека реформска агенда е подготвена и треба да биде во Брисел. Има ли одговор на тоа?
Реформска агенда, најголем дел од неа ја преговараа претходните власти. И тогаш, се разбира, доаѓа новата влада, и таа одеднаш се соочи со оваа огромна задача, ве молам можете ли да ги завршите преговорите за неколку недели? Па, морам да кажам дека тие одлично ја исполнија таа задача. Целосно се ангажираа. Во Брисел ќе има дополнителни разговори со земјите членки на ЕУ. Но, јас сум голем оптимист дека во текот на почетокот на есента, сето ова ќе биде завршено и ќе може да почне да ја поддржува Северна Македонија преку западните фондови.
Има некои проекти со кои новата влада не се согласува, како пругата кон Бугарија, и рекоа дека ќе побараат пренамена на тие пари за коридорот 10. Дали е тоа можно?
Не сум сигурен дека тие не се согласуваат со принципот на железнички коридор преку она што го нарекуваме коридор осум кон Бугарија. Тие покренаа голем број прашања за извршувањето и спроведувањето на она што се предлага. Нормално е дека новата влада што доаѓа почнува да ги разгледува досиејата, да почне да гледа што е договорено, што се предлага и да поставува прашања. И ние, се разбира, имаме многу добар и отворен дијалог со нив за сите овие прашања. Целосно го поддржуваме и двата коридори, со други зборови, осум со идејата да има транспортен коридор кој поминува од Јадранското Море до Црното Море, но целосно го поддржуваме и коридорот 10, тоа е северно-јужниот коридор, кој се поврзува надолу со Грција, до Србија, Унгарија и пошироко. Ова е дел од она што ние го нарекуваме трансевропска мрежа. Значи, она што го разговараме со владата е како може да биде најдобрата поддршка, да се прилагоди за ова, и колку се зрели различните проекти за коридорот осум и коридорот 10, ние инвестираме и во двата. Ќе продолжиме со дискусиите и ќе видиме каде ќе излеземе. Но, мислам дека принципот не е доведен во прашање. Тоа е прашање на имплементација и брзина.
Така што е можно да се постигне таков договор?
Не зборувам за трансфер на средства меѓу едниот и другиот. Тоа е посебно прашање. Има секакви технички прашања, со кои нема да ве заморувам со тоа. Она што го велам е дека инвестираме во двете, и ја гледаме вредноста на двете, и веруваме дека и двете може да се постигнат. Но, нормално е дека треба да разговараме за деталите за имплементацијата.
Може да има уште една пречка за македонската интеграција во ЕУ. Каков механизам Грција како членка на ЕУ за блокирање или притисок врз Северна Македонија?
Но, со почит, начинот на кој тоа прашање ми е формулирано е целосно наопаку бидејќи договорот од Преспа испорача и овозможи на земјата да оди напред кон НАТО, да оди напред кон влезот во ЕУ. Тоа донесе значителни придобивки. Севкупно, трговијата е повеќе од двојно зголемена во периодот откако беше договорен Преспа. Дури видовме соработка во воената сфера, но и во многу други области. Значи, Преспа беше вистинска позитива. Значи, прашањето треба да биде, не што, какви механизми постојат за еден да го блокира другиот.
Но Грција е веќе кажува дека ќе користат блокада?
Прашањето треба да биде, како можеме да напредуваме конструктивно преку целосна имплементација целосно на договорот од Преспа навистина да се капитализираат овие придобивки, бидејќи добрососедските односи меѓу двете земји се во интерес на сите. Во крајна линија, доколку има разлики, тие можат да се решат во рамките на самиот договор од Преспа.
Да се вратиме се на реформите. Една, исто така, многу важна реформа е во администрацијата. Тоа беше ветено од новата влада. Но, она што го гледаме, и повторно, партиски членови се поставуваат на раководни позиции.
Мислам дека севкупно, се разбира, граѓаните имаат право да имаат администрација која е ефикасна, дава услуги и не се заснова на партиски политички преференци или размислувања. Да, секако дека ќе има во повисоките ешалони, некои, а тоа се случува дури и во ЕУ, ќе има некои состаноци каде поединци се избираат од партијата, но важно е тие се компетентни и селекцијата да е суштински заснована на заслуги. Проблемот што го имавме толку многу години е додека поминувате низ системот, гледате политички назначувања на секое ниво, дури и спуштајќи се во училиштата, до наставниците, директорите на училиштата, директори на одделенија во болниците. Тоа е апсурдно. Апсурдна ситуација е да се биде во болница каде што поединци би можеле да бидат избрани, не врз основа на нивната компетентност, туку врз основа на нивната политичка припадност или некоја друга причина. Значи, ова е она на што сме многу посветени. Ќе работиме со властите за да се фокусираме на администрација која навистина дава и се заснова на меритократија.
Новинарите во Северна Македонија повторно во неколку случаи мета на говор на омраза. Во последно време, овој вид насилство се зголемува и на социјалните и мрежите за некои други групи, на пример, ЛГБТИ заедницата.
Сега, овој феномен не е единствен за Северна Македонија. Тоа го гледаме во Европската унија. Тоа го гледаме во земјите од регионот. Го гледаме и подалеку. Очигледно, тоа е вистинско прашање за загриженост. Нападите, заканите врз новинарите, извршувањето на нивните работни места не се прифатливи во никакви околности, и многу е важно политичките власти ширум политичката сцена да се изјаснат против таквите напади, и кога тие напади преминуваат во закани по живот или други видови други видови закани, важно е полицијата и судските органи да преземат акција. Тоа е исто овде во Северна Македонија како и насекаде, што се однесува до маргинализираните заедници, без разлика дали се немнозински заедници, без разлика дали се ЛГБТИ, без разлика дали е на база на религија, се разбира, толку е лесно да се таргетираат овие заедници и да се обиде да направи политички капитал од нив, и да вклучи закани и други закани за животот, итн. Ова е апсолутно повторно, неприфатливо, и повторно е важно политичката заедница да се обедини за да обезбеди почит кон сите, без разлика на нивното етничко потекло, нивната религија, нивното верување, кого го сакаат, тие имаат право да бидат третирани подеднакво како и граѓаните. И кога ќе видите онлајн закани, кои преминуваат во закани за поединци, закани по живот. Потоа повторно, судските органи треба да преземат акција.
Се гаснеа многу шумски пожари деновиве и можевме да видиме како функционира механизмот за цивилна заштита на ЕУ. Или можеби тоа беше заслуга на властите во Северна Македонија да повикаат помош од странство, како што самите се пофалија?
Па, ќе почнам со пофалба за неверојатните напори на пожарникарите, на Армијата, на сите оние кои беа ангажирани во борбата против пожарите овде, тоа е многу тешка задача. Тоа е напорно и опасно, и тие секако заслужуваат пофалби. Она од што сум многу среќен е што ЕУ можеше да одигра улога. Значи, го имаме ова нешто што се нарекува механизам за цивилна заштита на ЕУ. Тоа е како едношалтерски центар. Значи, кога има криза во земја која бара интервенција, без разлика дали е тука во Западен Балкан или во самата ЕУ, она што го прави земјата е што во основа го активира овој механизам, а потоа целата ЕУ, Европската комисија, во овој случај, објавува предупредување и ги собира сите различни видови поддршка што се потребни за да се справиме со кризата. Овде има шумски пожари, но може да биде и поплава, или може да биде одговор на земјотрес. Така, сето ова го спојува и гарантира дека одговорот е брз, дека нема преклопување, всушност ги намалува трошоците за засегнатата земја. Така, во пракса, штом почнаа шумските пожари овде, владата можеше да направи многу повици во други земји и велејќи: „Можете ли да помогнете со ова и ова и она? Наместо тоа, тие го активираат механизмот за цивилна заштита, а Европската унија го прави останатото, заедно со властите. И како резултат на тоа, многу сум среќен за работата што ја видовме од Словенија, од Хрватска, од Романија, но и од Србија и другите кои можеа да бидат дел од тој процес.