„Три статути и една визија“ за формирање Заедница на општини во Косово

Три нацрт-статути и една визија.
Толку документи во моментов постојат за формирање на Заедницата на општини со српско мнозинство на Косово, што беше договорено пред десет години како дел од дијалогот меѓу Приштина и Белград за нормализација на односите.

Меѓународната заедница инсистира на формирање на Заедницата, која ќе обедини шест општини со српско мнозинство јужно од Ибар и четири на север.

За меѓународната заедница ова е „услов на сите услови“ за напредок во дијалогот меѓу Косово и Србија, кој се води со посредство на Европската унија.

Владата на Косово досега го отфрли формирањето на Заедницата со образложение дека „нејзините широки овластувања“ ќе ја загрозат внатрешната функционалност на земјата.

• Османи сака КФОР да остане во Косово додека државата не влезе во НАТО
• Курти подготвен да ја прошири својата визија за формирање на Заедницата

Сепак, по притисокот од странските посредници, премиерот на Косово, Албин Курти, на почетокот на мај ја претстави својата нацрт-визија за обезбедување одредено ниво на самоуправување за српската заедница во Косово.

Од друга страна, официјален Белград постојано инсистира на формирање на Унијата како што е договорено во Брисел, а истите барања редовно ги поставува и Српската листа, најголемата партија на Србите на Косово.

Радио Слободна Европа (РСЕ) ги пренесува најзначајните точки од документот за формирање Заедница на општини со српско мнозинство.

Предлог статут на раководниот тим

Раководниот тим - составен од четири члена од редовите на српската заедница - на 2 мај го претстави нацрт-статутот за формирање на Заедница на општини со српско мнозинство како дел од политичкиот дијалог на високо ниво, предводен од косовскиот премиер Албин Курти и српскиот претседател Александар Вучиќ.

Овој документ, во кој РСЕ имаше увид, содржи 67 статии во девет поглавја.

Според него, Заедницата треба да претставува „посебна форма на организација, основана со цел да се заштитат човековите и малцинските права“ на сите жители и заедници кои живеат во општините кои се дел од Заедницата.

Неговиот административен центар ќе биде во Северна Митровица, една од четирите општини со српско мнозинство на северот на Косово.

Кога станува збор за организациската структура, Заедницата би имала свое Собрание како највисоко тело, избрано од општините членки. Секоја општина може да има по пет претставници.

Постои и Управен одбор како извршен орган, кој би се состоел од седум члена, а кој би го избирал Собранието.

Со Заедницата на општини со српско мнозинство би раководел претседател, кој исто така го избира Собранието, а би функционирал и Советот за асоцијација.

Статутот што го изготви Управниот тим, предвидува Здружението да има свои симболи, химна, знаме и грб.

Според истиот документ, овластувањата што би ги имала Заедницата се дека преку своите органи може да одобрува одлуки на Собранието и прописи, да врши надзор над спроведувањето на законите, да регулира избори, да реорганизира и раководи со агенции, јавни претпријатија.

Исто така, може да собира и обработува статистички податоци, да предлага референдуми, да одлучува за финансиско задолжување, да го одобрува годишниот буџет и сл.

Нацртот предвидува дека Заедницата ќе управува со природните ресурси лоцирани на територијата на општините членки, како и средствата од интерес, кои вклучуваат: земјоделско земјиште, шуми и подземни води.

Премиерот на Косово, Аљбин Курти, категорично го отфрли овој предлог-статут, наведувајќи дека официјален Белград претендира да формира ентитет на Косово како Република Српска во Босна и Херцеговина.

Тој заклучи дека овој статут не е во согласност со Уставот на Косово.

Визијата на Курти за формирање на Заедницата

Истиот ден, на 2 мај, Курти во Брисел ја претстави својата нацрт-визија за „регулирање на положбата на малцинските заедници во Косово“.

Курти не ја споменува експлицитно Заедницата на општини со српско мнозинство, туку обезбедување на одредено ниво на самоуправување на Србите во Косово, како што е предвидено во Договорот за нормализирање на односите врз основа на предлогот на ЕУ.

Сепак, неколку меѓународни дипломати, како и претставникот на ЕУ за дијалог, Мирослав Лајчак, потврдија дека „самоуправувањето“ всушност се однесува на Заедницата.

Во меѓувреме, Владата на Косово соопшти дека се планира да се подобри хрватскиот модел за националните малцинства, со цел да се создаде одредено ниво на самоуправување за српската заедница на Косово.

Во визијата на Курти се наведува дека припадниците на српската заедница треба да соработуваат со институциите на Косово и дека целосно треба да ја признаат независноста и да го почитуваат територијалниот интегритет.

Според тој документ, Србите од Косово би имале директен канал за комуникација со централните власти во Приштина, но би можеле да добијат финансиска поддршка и од други земји, вклучително и Србија.

Сепак, финансиите би морале да ги поминат контролните процедури на Министерството за финансии на Косово.

Потоа се предвидува дека припадниците на српската заедница би можеле да основаат здруженија од областа на културата, науката и образованието и слободно да го зачуваат својот идентитет.

Во меѓувреме, косовскиот премиер Албин Курти на 8 јуни изјави дека е подготвен да го прошири нацртот на својата визија за формирање на Унијата, но дека прво мора да се договорат сите страни.

Тој повтори дека Заедницата, односно самоуправувањето на Србите на Косово, не треба да влијае на функционалноста на државата и дека тоа мора да биде во согласност со одлуката на Уставниот суд од 2015 година.

Две години по основниот договор од 2013 година за формирање на Заедницата, Косово и Србија се договорија за принципите според кои таа треба да се формира.

Но, Уставниот суд на Косово утврди дека некои од нив не се во согласност со законите, но и заклучи дека може да се усогласат.

Нацрт-статутот на Рама

Нацрт-статутот за формирање на Заедница на општини со српско мнозинство на Косово го подготви и Албанија, а за ова на 8 јуни јавноста ја информираше премиерот на оваа земја, Еди Рама.

Тој изјави дека документот е проследен до францускиот претседател Емануел Макрон и германскиот канцелар Олаф Шолц, но не ја наведе неговата содржина.

Како што истакна, „документот е доверлив, но на највисоко меѓународно ниво, кое ги зема предвид сите причини за формирање на Заедницата“.

Албанскиот премиер изјави и дека нацрт-статутот за формирање на Заедницата е изготвен од независни експерти, но дека и тој лично дал придонес.

На овој чекор се решил „поради тешката положба во која се најде Косово“, но претходно не се консултирал со колегата Курти.

Статут на германската организација

Германската организација Фондацијата „Фридрих Еберт“ прва го претстави нацрт-статутот за формирање Заедница на општини со српско мнозинство „за цел на јавен интерес по повеќегодишни несогласувања меѓу Косово и Србија за ова прашање“.

Тие го презентираа документот на крајот на јануари годинава и преку седум поглавја и осумнаесет члена ја дефинираа организациската структура, односите со централната власт, законските прописи, буџетот и други.

Од оваа невладина организација беше истакнато дека при изготвувањето на статутот се погрижиле тој да биде во согласност со Уставот на Косово, но и со Бриселскиот договор.

Зајакнување на локалната демократија,развој на локалната економија, надзор во областа на образованието, основното и средното здравство и други се споменати како цели на формирањето на Заедницата во статутот на германската организација.

Заедницата би имала и Собрание, претседател, потпретседател, совет, одбор и апелациска канцеларија.

Би имал и сопствен буџет, но би требало да подлежи на Канцеларијата на главниот ревизор на Косово.

Според овој документ, Заедницата може да се финансира од домашни или меѓународни донатори, вклучително и Србија.

Владата на Косово не се огласи за овој документ, а Србија го отфрли со наводи дека раководниот тим, составен од српски членови, бил задолжен за изработка на документот.

Инаку, формирањето на Заедницата на општини со српско мнозинство е барање на Србите да се вратат во косовските институции кои ги напуштија во ноември 2022 година.

Специјалниот пратеник на САД за Западен Балкан, Габриел Ескобар, на 7 јуни повтори дека Заедницата мора да се формира и дека „единствено прашање е дали тоа ќе се случи со оваа или со друга Влада на Косово“.

Соработка на текстот: Сандра Цветковиќ