Години пред кинескиот лидер Си Џинпинг и рускиот претседател Владимир Путин да прогласат партнерство „без ограничувања“ и Кремљ да започне широка кампања за цензура по нејзината целосна инвазија врз Украина, Пекинг и Москва споделуваа методи и тактики за следење и контрола на Интернетот.
Зголемената соработка меѓу двете земји се гледа во документите и снимките од состаноците зад затворени врати одржани во 2017 и 2019 година меѓу претставници на Кинеската управа за сајберпростор(CAC), нејзиниот главен регулатор за интернет, и „Роскомнадзор“, владината агенција задолжена за следење на интернетот во Русија до кои дојде руската истражувачка редакција на РСЕ (Система) од извор кој имал пристап до материјалите. „DDoSecrets“, група која објавува хакирани документи, обезбеди софтвер за пребарување на датотеките.
Пекинг и Москва ги продлабочуваа своите односи во изминатата деценија и контролата на протокот на информации на интернет беше главен фокус на соработката, од првото патување на Си во Русија како лидер во 2013 година. Во текот на следните години таа соработка се прошири преку голем број договори и состаноци на високо ниво во Кина и Русија меѓу највисоките функционери водени од заедничката визија за строго контролиран Интернет.
Документите даваат поглед зад сцената на некои од тие дискусии, чија содржина не беше претходно објавена и нудат поглед кон практичното ниво на соработка меѓу Кина и Русија кога станува збор за следење и ограничување на нивниот интернет простор.
Меѓу тие дискусии кои се евидентирани преку белешки од состанокот, аудио снимки, писмени комуникации и е-пошта, кои се потврдени од РСЕ - се гледа дека руските власти бараат совет и искуство од нивните кинески колеги за тоа како да се справат со корисници на VPN и Tor. Тие, исто така, бараат начини да го пробијат шифрираниот интернет сообраќај, а бараат и совети од искуството на Кина во регулирањето на платформите за пораки.
За возврат пак, кинеските власти бараат руска експертиза за регулирање на медиумите и справување со народното несогласување.
Во размената во 2019 година, официјални лица од Кинеската управа за киберпростор, исто така, побарале од Роскомнадзор да блокира написи и интервјуа за вести поврзани со Кина за кои сметале дека се „опасни и штетни за јавниот интерес“.
Во друг случај пак, во јули 2017 година, Александар Жаров, кој беше на чело на Роскомнадзор до 2020 година, барал од кинеската делегација предводена од Рен Ксијанлинг, тогашниот заменик министер на Кинеската управа за сајберпростор да помогне да организира посета на руски тим во Кина за да можат да го проучат кинескиот сеопфатен систем за цензура и надзор на Интернет познат како „Големиот заштитен ѕид“ на Кина. Исходот од таа посета не е наведен во досиејата што ги доби РСЕ, а Роскомнадзор и кинеското Министерство за надворешни работи не одговорија на прашањата за содржината на материјалот.
Одлучувачки период
„Иако не може да се заклучи, сепак тоа барање покажува како Русија се обидува да ја имитира Кина во контролата врз својот народ во ерата на социјалните медиуми“, вели Андреј Солдатов, руски истражувачки новинар и коавтор на „Red Web“, за поновата историја на обидите на Москва да го контролира интернетот.
„2017 година беше клучен период во кој се одлучуваше во кој правец да се развива интернетот во Русија“, изјави Солдатов за РСЕ. „Тоа беше период кога Русија гледаше како да го изгради пософистицираниот систем што сега го има и се чини дека Русите научија нешто за тоа од Кинезите“, додава тој.
Со години, руската влада ја поставува технолошката и правната инфраструктура за да ја задуши слободата на говор на интернет. Многу од тие мерки не успеаја во пракса, вклучително и несмасниот обид да се забрани апликацијата за пораки Телеграм во 2018 година, додека другите алатки како VPN и Tor, исто така, главно ги избегнаа руските обиди за цензура.
Но, во 2019 година, тие напори достигнаа зенит кога стапи на сила контроверзниот закон за „суверен интернет“ што ѝ дозволи на Москва да ја заостри контролата врз интернетот во земјата со насочување на веб-сообраќајот преку инфраструктурата под државна контрола и создавање на национален систем на имиња на домени.
Иако многу руски мерки сè уште се далеку од оние во Кина, сепак тие продолжија технолошки да напредуваат и да стануваат порестриктивни, процес што особено се забрза откако Русија ја нападна Украина во февруари 2022 година.
Зад затворени врати
Првиот состанок зад затворени врати од кој РСЕ доби записи е на 4 јули 2017 година во Москва каде руска делегација предводена од Жаров се сретна со кинеска група предводена од Рен. Александар Смирнов, шефот на одделот за односи со јавноста на Кремљ, го покани Жаров на руско-кинескиот медиумски форум што се одржа заедно со официјалната посета на Си.
Покрај присуството на официјалниот дел од настанот, Смирнов во писмо му рекол на шефот на Роскомнадзор да се сретне со Кинеската управа за киберпростор за да „размени искуство во регулирањето на интернет сферата“. Дискусиите, според писмото, дошле по барање на Кинезите.
Според документите и аудио снимките што ги анализираше РСЕ, разговорите траеле повеќе од два часа и во нив учествувале Жаров со двајца соработници и еден помошник, заедно со Рен и тројца службеници на Кинеската управа за киберпростор, плус преведувачи за секоја страна.
Дискусиите брзо се претворија во практични барања за експертиза, при што Жаров прашал за кинеските „механизми за дозволување и контролирање“ на масовните медиуми, онлајн медиумите и „индивидуалните блогери“, како и за кинеското искуство во регулирањето на апликациите за пораки, услугите за шифрирање и виртуелните приватни мрежи (VPN).
Жаров ќе предложи да испрати тим од специјалисти во Русија за да ги проучат техничките аспекти на рускиот систем за блокирање содржини на интернет, што, како што рече, се одвива со „висока ефикасност“ во земјата. Шефот на Роскомнадзор потоа побарал да им се дозволи да испратат тим во Кина за да ги проучува операциите на огромниот кинески систем за цензура и надзор на интернет, таканаречениот„ Голем заштитен ѕид“ во земјата, бидејќи „повеќе од 95 отсто“ од забранетата содржина во Русија е „ странско производство“.
Кинеската страна побарала повеќе детали за типовите на информации блокирани во Русија и како ги следи онлајн дискусиите и ги обработува личните податоци. Рен побарал и специфики и методи како Русија го користи Интернетот за да „формира позитивна слика“ внатре и надвор од земјата. Жаров одговорил дека контролата на имиџот е надвор од доменот на Роскомнадзор и дека таа треба да се подигне со администрацијата на Путин.
Кинеската делегација, исто така, прашала за протестите организирани од опозиционерот Алексеј Навални во март 2017 година, и сакал да знае какви алатки Роскомнадзор користел за регулирање на медиумското покривање на сенародните собири.
„Овие размени на високо ниво траат подолго време и тие отсекогаш биле фокусирани на разбирање што прави другата страна во една област, каде што гледаат дека другата не успева и што би можеле да научат еден од друг“, вели Ендрју Смол, виш соработник во Германскиот Маршалов фонд, за РСЕ.
„Интернет цензурата беше голем дел од неа бидејќи се однесува на политичката стабилност дома и заедничкиот став дека надворешните сили се мешаат од странство“.
Жаров рече дека протестите во некои градови се одржале со соодветни дозволи од властите, така што информациите за нив не биле ограничени на интернет и дека е донесена одлука тие да се одржат бидејќи се сметале за релативно мали и дека ентузијазмот за нив ќе згасне во рок од „неколку дена“. Тој додаде дека одлуката да се дозволи одржување на протестите била под влијание на „големата поддршка“ за Путин од јавноста, која според него „флуктуира околу 89 проценти“.
Шефот на Роскомнадзор можеби погрешно ја претставил поддршката за Путин во тоа време и го минимизирал нивото на интерес во Русија за документарниот филм за Навални на неговите кинески колеги. Според анкетата на државниот руски центар за истражување на јавното мислење во тоа време, рејтингот на довербата или довербата во Путин паднала на 49,9 отсто, а рејтингот на неговото одобрување изнесувал околу 81 отсто.
Неколку дополнителни детали се понудени во досиејата до кои дојде РСЕ за барањата и прашањата покренати на состанокот, но Роскомнадзор состави и сподели резиме од дискусиите со ФСБ, главната домашна разузнавачка агенција на Русија. Во тој документ, Жаров дава позитивна нота и повикува на забрзување на заедничките напори со Кина за подобрување на блокирањето на информациите и потребата за „размена на искуство на ниво на експерти“ меѓу двете земји.
Продлабочување на односите
Состанокот во 2017 година дојде по продлабочувањето на соработката меѓу Пекинг и Москва кога станува збор за следење и контрола на информациите на интернет и склучувањето на нови договори за зголемена соработка потпишани од Си и Путин.
Пробив беше постигнат во април 2016 година кога Лигата за безбеден интернет, група за лобирање за цензура финансирана од Константин Малофеев, конзервативен руски олигарх со блиски врски со Кремљ и Руската православна црква, организираше конференција во Москва на која учествуваше голема кинеска делегација предводена од Лу Веи, кој во тоа време беше шеф на Кинеската управа за сајберпростор, и Фанг Бинксинг, архитектот на Големиот заштитен ѕид.
Денис Давидов, извршен директор на Лигата за безбеден интернет, изјави за Гардијан во 2016 година дека договорот за одржување на конференцијата бил постигнат во декември 2015 година во Пекинг помеѓу Фанг и Игор Шчјоголев, универзитетски пријател на Путин и поранешен министер за комуникации, кој служи како Советник на Кремљ за ИТ прашања.
Малофеев и Лигата за безбеден интернет беа дел од групата која се залагаше за поблиска соработка со цел да научат од Кина како подобро да ја скротат мрежата и да го ограничат западното дигитално влијание. Шчјоголев, исто така, одигра клучна улога, а Солдатов вели дека тој бил една од главните фигури кои се залагале за пресврт кон Кина во време кога некои елементи на разузнавачките служби сè уште биле сомнителни за поблиско вклучување на Кинезите во руските внатрешни работи.
По состанокот во јули 2017 година, официјални лица од Роскомнадзор и Кинеската управа за киберпростор продолжија да се состануваат и да споделуваат експертиза.
До 2019 година, Русија воведе свој „суверен закон за интернет“ и Путин почна да ги забрзува потезите за носење странски технолошки компании како Гугл, Фејсбук и Твитер со наметнување казни и воведување закони со кои се бара од корпорациите да ги задржат вработените во Русија и со тоа да ги изложат нив до потенцијално апсење.
За време на состанокот во Москва во јуни 2019 година, Си и Путин најавија надградба на нивните врски со „сеопфатно стратешко партнерство“, со соработка за размена на информации и управување со интернетот. Двајцата лидери рекоа дека ја споделуваат потребата за „мир и безбедност во сајбер-просторот врз основа на еднакво учество на сите земји“ и ветија дека „ќе ја промовираат изградбата на глобален поредок за управување со информациите и сајбер просторот“.
Поголема практична соработка
Еден месец подоцна, Жаров и тим од Роскомнадзор се сретнаа со кинеска делегација во Москва предводена од Жуанг Ронгвен, кој беше назначен на чело на Кинеската управа за киберпростор во 2018 година.
Според читањата и снимките од состанокот на 17 јули 2019 година, претставниците на Роскомнадзор прашале за кинеската експертиза за да може да се спротивстават на обидите да се заобиколи блокирањето, а Жаров како пример ги наведе неуспешните обиди на агенцијата да го блокира Телеграма во 2018 година.
Руската страна, исто така, рече дека сака да дознае како Кина користи вештачка интелигенција за да идентификува и блокира „забранета содржина“. Одговорот на кинеската делегација го нема во досиејата, но истражувањето на РСЕ од 2023 година откри дека Роскомнадзор почнал да користи вештачки невронски мрежи за следење на Русите на интернет, особено барајќи објави кои го навредуваат Путин или повикуваат на протести.
На маргините на Светската интернет конференција во Кина, во октомври 2019 година, Роскомнадзор и Кинеската управа за киберпростор потпишаа договор за соработка за спречување на ширењето на „забранети информации“ и добиените документи покажуваат барања од Кинеската управа за сајберпростор во декември 2019 година за блокирање информации внатре во Русија под превезот на тој договор.
Меѓу тие барања, кои беа изложени во три одделни писма кои содржеа линкови до написи и сајтови, кинеските власти побараа да се цензурира приказната на БиБиСи на кинески јазик за кинеската „револуција во тоалетот“, владина кампања започната во 2015 година за подобрување на санитарните услови во земјата; блог пост во кој се дискутираат гласините дека Си претрпел повреда на грбот, а која добила помалку од 4.000 прегледи на страници; и линкови на GitHub, веб-страницата за развој на софтвер, кои опишуваат начини да се заобиколи заштитниот ѕид на Кина во земјата.
Другите барања ја вклучуваат почетната страница на The Epoch Times, весник поврзан со религиозното движење Фалун Гонг што е прогонуван во Кина, и линкови до профили на руската страница на социјалните медиуми „VKontakte“. Во еден пример, корисник сподели видео од очигледна етничка двојка Ујгур како танцува, насловена како „Рустам и Зумрад (ујгурска карпа).“ Пекинг започна сеопфатен систем за репресии и интернирање против Ујгурите и другите муслимански малцинства во Ксинџијанг, кои Обединетите нации ги опишаа како „сериозни прекршувања на човековите права“, а некои западни земји ги прогласија за геноцид.
Друго барање го содржи профилот „VKontakte“ на кинески студент на универзитет кој содржи видео интервју на поранешниот кинески претседател Џианг Земин во 2000 година на CBS што е архивирано на непрофитната американска мрежа C-SPAN. Интервјуто ги допира прашањата за човековите права, односите меѓу САД и Кина и верските слободи во Кина.
„Опсегот на овие барања е прилично сеопфатен и интересно е што се протега надвор од класичниот сет на прашања на Пекинг како што се Ксинџијанг, Тајван или Тибет“, вели Смол.
РСЕ не го знае одговорот на Роскомнадзор на кинеските барања, но до моментот на објавување линковите се уште се достапни во Русија.
„Тоа е широк пристап за управување со слики и интересно е што Пекинг мисли дека може да ги упати овие широки барања до Русија“, додава Смол. „Тоа е екстернализирање на тоа како овие прашања се управуваат во Кина и можеби навестување за тоа на каде се движи оваа соработка“.
