Полина Прокофева се врати во Русија само еден ден откако претседателот Владимир Путин испрати руски тенкови во соседна Украина и ја започна најголемата војна во Европа од Втората светска војна.
Како и многу други млади Руси од нејзиниот социјален круг во Санкт Петербург, 25-годишната Прокофева излезе на улиците во знак на протест против инвазијата на Кремљ на 24 февруари, придружувајќи им се на другите Руси во спротивставување на агресијата. Како и повеќето демонстранти против војната, таа набрзо беше уапсена и осудена на 12 дена затвор.
Русите брзаат за летови по повикот за делумна мобилизација
„Јас и другите бевме политички активни со години и знаевме што стана Русија, но за поголемиот дел од земјата, инвазијата конечно им ги отвори очите“, рече Прокофева за РСЕ. По ослободувањето, таа се најде пред тешка одлука: да остане и да се соочи со поголема репресија дома или да бега.
Тешките западни санкции, воведени на почетокот на март, ефикасно ја елиминираа нејзината маркетинг работа, која се потпираше врз меѓународни брендови како клиенти.
Со мала перспектива и загрижена за прогонот поради нејзините антивоени ставови во услови на продлабочување на владината репресија, Прокофева им се придружи на стотиците илјади други Руси кои ја напуштија земјата и се населиле во Белград.
Прокофева признава дека Србија не била нејзиниот прв избор. Како и другите Руси, таа се најде ограничена со визната политика и ембаргото за патување што ја отсече Русија од поголемиот дел од западниот свет.
Првично, таа се приклучи на егзодусот кој замина во соседна Ерменија, која стана центар за Русите од средната класа поради близината и безвизниот влез.
Но, Прокофева подоцна замина во Истанбул – уште една безвизна дестинација која стана центар за Русите по инвазијата на Москва – додека конечно не им се придружи на илјадниците Руси привлечени од отворените граници на Србија кои ја направија балканската земја свој минлив дом.
Бегајќи од тежината на санкциите, репресиите и од септемвриската „делумна“ мобилизација на резервисти, српскиот главен град стана дом на растечката руска заедница која се најде себеси како се движи низ борбите за имиграција, нивниот идентитет како Руси и прашања за вината и одговорноста за ужасите што ги донесе инвазијата на Москва на Украина.
„Има денови кога се чувствувам виновна што заминав“, вели Прокофева, додавајќи: „Тешко е да се види како вашата земја гори оддалеку и повторно станува како Советскиот Сојуз“.
Добредојдовте во Србија
На многу начини, Србија е неверојатна дестинација за опозиционо настроените Руси како Прокофева.
Србија не им се приклучи на западните санкции против Русија и во Белград маици со ликот на Путин се продаваат на киосци за сувенири, додека буквата „З“ - која стана руски националистички симбол за војната во Украина - е исцртана на ѕидовите.
Културните и историските врски меѓу двете претежно словенски и православни христијански земји се протегаат со векови, а Србија е исто така дом на десничарски религиозен сегмент од општеството кој често го поддржува Путин како знаменосец на конзервативните вредности.
Кампањата на бомбардирање на НАТО против Србија во 1999 година за време на војната во Косово, исто така, се уште е горчлива рана за многумина, а руската инвазија врз Украина која Москва сè повеќе ја прикажува како судир со НАТО и САД стана огледало за многу Срби.
Путин со поддршка на Вучиќ за неговиот „независен курс во меѓународната арена“
Според јулската анкета на белградското тело за заштита на правата Црта, две третини од Србите велат дека се чувствуваат „поблиски“ со Русија, а три четвртини од нив исто така веруваат дека Москва била принудена на војна „поради намерите на НАТО да се прошири“.
Анкетата, исто така, покажа дека 40 насто од Србите се за откажување од долготрајниот стремеж на земјата за членство во Европската унија и наместо тоа, да станат сојузници со Москва.
„Мислам дека Србите всушност не знаат многу за Русија и како е всушност таму“, вели за РСЕ Евгениј Александров, руски ИТ инженер кој се преселил во Белград по инвазијата, наведувајќи: „За оние кои ја поддржуваат Русија или ја критикуваат Украина, тоа е затоа што сето тоа се врти околу НАТО. Тоа е сè што гледаат“.
Пропагандата на Кремљ најде добра публика во Србија, каде што антиамериканската и анти-НАТО реториката продолжува да одекнува. Неколку независни медиуми останаа во земјата, а голем дел од нив се под притисок за време на владеењето на српскиот претседател Александар Вучиќ.
И покрај овие блиски врски, српската влада се обиде да задржи одредена дистанца од Кремљ, при што Белград неодамна изјави дека нема да ги признае референдумите во деловите на Украина кои се под контрола на Русија, а кои Киев ги нарече „лажни“.
Нова заедница
Тешко е да се знае точниот број на Руси кои дошле во Србија од почетокот на војната. Според податоците на српското Министерство за внатрешни работи до кои дојде Балканската истражувачка новинарска мрежа (БИРН), од февруари во Србија влегле речиси 45.000 руски државјани.
Ер Србија е единствениот европски авиопревозник, покрај Туркиш ерлајнс, кој одржува директни летови за Русија, а Белград, исто така, беше транзитна станица за Русите да се движат кон други локации на Балканот и пошироко.
Според истите податоци објавени од БИРН, само речиси 4.000 Руси кои пристигнале поднеле барање за дозволи за престој, иако многумина кои останале продолжуваат да ја напуштаат земјата во Босна и Херцеговина или Црна Гора и брзо се враќаат за да ја ресетираат 30-дневната виза - слободен период кој им овозможува легално да останат во Србија.
Александров вели дека останува еден од „среќниците“ чиј меѓународен работодавец можел да помогне да се договори работна виза и документи за престој за Србија. Многу други ја напуштија Русија со малку пари на располагање и почнаа да работат хонорарно или на црно во Србија.
„Никогаш не планирав да бидам во Србија. Но, овде се чувствувам безбедно и враќањето во Русија повеќе не е опција“, вели Александров.
Георги, хемиски инженер од Чељабинск, кој побара РСЕ да не го користи неговото презиме за да спречи прогон од властите кон неговото семејство во Русија, вели дека Србија била добредојден дом со просперитетна руска заедница, но верува дека Русите треба да бидат подготвени да преземат поголема одговорност за воените злосторства и злоупотребите на нивната влада во Украина.
Овој 38-годишник се преселил во Белград со сопругата, го продале својот стан во Русија и со парите купиле дом во Србија. Тој вели дека претходно сонувале да се преселат во ЕУ и да започнат нов живот таму, но дека новите визни ограничувања го прават тоа малку веројатно. Наместо тоа, двојката планира да остане во Белград и да добие српско државјанство.
„Разбирам зошто Европа не не сака. Ние го заслужуваме тоа. За мене војната уби многу од моите соништа, но ми ги отвори и очите. Сега не можам да ги затворам“, рече тој.
Во потрага по гласност
За Русите кои се населиле во Белград, преселбата во Србија обезбеди олеснување, закрепнување и чувство на сигурност во услови на немири во последните седум месеци.
Но, други остануваат прогонувани од смртта и уништувањето во Украина и идната насока на Русија. Тие загрижености ќе растат по неодамнешното соопштение за мобилизација на Кремљ, кое се чини дека ќе ја ескалира војната и ќе доведе до опасна нова фаза за која некои аналитичари велат дека потенцијално може да доведе до тоа Москва да ги вклучи сите воени лица во војна.
Внатре во Русија, јавното мислење е тешко да се препознае. Последните остатоци од независните медиуми и опозициската политика беа истиснати од земјата, а државните медиуми емитуваат националистички и провоени емисии.
Некои анкети, како оние од Центарот Левада, кој долго време се сметаше за најверодостојниот руски анкетар, покажуваат мнозинство кое ја поддржува инвазијата, но таа поддршка може да биде во голема мера пасивна.
Претседателот на Казахстан вети дека ќе ги заштити Русите кои бегаат од мобилизацијата
Згора на тоа, тековната мобилизација на владата да испрати некои мажи да се борат во Украина предизвика протести низ целата земја, па дури се забележани и некои напади врз центрите за регрутирање.
Најавата за мобилизација, исто така, поттикна уште еден бран на емиграција од Русија, при што граничните линии кон земји како Казахстан и Грузија полни со Руси кои сакаат да избегнат регрутација, а летовите до безвизните дестинации - како што е Белград се распродадени до средината на октомври.
Справувањето со овие последици беше во фокусот на група со седиште во Белград наречена Руси, Белоруси, Украинци и Срби заедно против војната. Лабавата организација на истомисленици се состанува неделно за да разговара за војната и случувањата во Русија.
Таа, исто така, организираше серија антивоени митинзи од мали размери по инвазијата и помогна да се организира помош за украинските бегалци во Србија и на други места во Европа.
„Нема многу антивоен глас во Србија и тука има многу пропаганда за војната“, изјави за РСЕ Питер Никитин, еден од организаторите на групата. По потекло од Москва, 41-годишниот Никитин се преселил во Белград пред шест години и работи како преведувач.
Тој вели дека групата настанала спонтано по инвазијата на Русија додека луѓето почнале да се организираат на социјалните мрежи. „Една од пораките е да се покаже дека ние – Украинците, Белорусите, Русите – можеме да изградиме заедница заедно и дека сите имаме заеднички непријател [во Кремљ]“, рече Никитин.
Иднината на Русија
И покрај ескалацијата на воените напори на Кремљ во Украина и ерозијата на правата дома, искоренувањето и напуштањето на Русија не е одлука донесена лесно.
Додека некои се населиле во Србија, други како Прокофева, ја искористиле како попатна станица додека се обидувале да се населат во ЕУ. По неколкумесечни интервјуа и бирократија, Прокофева доби политичко-хуманитарна виза и наскоро ќе се пресели во Германија.
За Јулија Семјачкина (33) и Светлана Путро (34), таа одлука значеше и преселување на нивните деца - синот на Семјачкина има осум, а синот на Путро шест.
Но, двете пријателки рекоа дека на крајот решиле да се преселат во странство со цел да обезбедат подобри можности за нивните деца, особено кога рускиот образовен систем станува сè понационалистички и провоен поради обидот да се создаде повеќе „патриотско образование“.
„Не сакам моето дете да се индоктринира и да биде нова верзија на Џоџо Ребит“, изјави Путро за РСЕ, мислејќи на филмот од 2019 година за младото германско момче кое е маѓепсано со нацистичката пропаганда за време на Втората светска војна. „Се надевам дека можеме правилно да ги воспитуваме нашите деца и можеби следната генерација ќе биде поинаква“.
Интегрирањето во Србија не било секогаш едноставно, но и двете момчиња сега се запишани во српски училишта. Поранешниот сопруг на Семјачкина останува во Русија и повеќето нејзини маркетиншки договори се блокирани или затворени поради санкции, но таа успева да го замени својот приход со нови клиенти.
Сопругот на Путро, од кој таа е разведена, е Србин, што го направи процесот на адаптација поедноставен, вели таа, но работата од далечина и пристапот до пари од руските сметки се покажаа тешко.
Иако и Семјачкина и Путро велат дека остануваат цинични за иднината на Русија и нејзините „империјалистички“ тенденции, тие додаваат дека често фантазираат за тоа што ќе направат кога Путин и системот што тој го создаде повеќе нема да постои.
„Еден ден оваа империја ќе заврши и јас имам план да го облечам мојот најдобар фустан и да прославам со чаша со нешто фенси“, рече Путро. „Не знам кога ќе дојде тоа. Можеби наскоро или можеби кога ќе имам 60 години“, изјави Семјачкина, додавајќи: „Мојата најголема надеж е само овој гнил систем да не најде начин да се реплицира“.
