Како дел од повремената серија за тоа како се слават празниците во некои делови на светот, Радио Слободна Европа разговараше со Гајане Даниелјан од Ерменскиот сервис на РСЕ за тоа како се слави Божиќ во нејзината земја.
Како најстарата христијанска земја во светот, духот на Божиќ е длабоко во ерменската култура, дури и ако празничната сезона беше малку истисната под децениското секуларно советско владеење.
Како и поголемиот дел од поранешниот СССР, Новата година беше главната зимска прослава во поголемиот дел од 20 век, и покрај фактот што 6 јануари -- датумот на кој Ерменската апостолска црква го слави Божиќ -- претходно беше централна точка на свеченостите.
„Мојата баба или нејзината мајка одеа тој ден во црквата“, вели Гајане Даниелјан, дописник на ерменската служба на РСЕ, која пораснала во Ереван во 60-тите и 70-тите години на минатиот век. „Но, никогаш не се сеќавам дека татко ми и мајка ми оделе во црква во тоа време, бидејќи Советскиот Сојуз беше атеистички“.
Иако Даниелјан додава дека „сè се смени“ од падот на СССР во 1991 година и „сега дури и децата знаат дека 6 јануари е нашиот Божиќ“, многу стари сезонски обичаи паднаа на страна за време на комунистичката власт во земјата.
„Бидејќи...живеевме во Советскиот Сојуз, црквата немаше никаква улога во животот на луѓето. Затоа тие заборавија на сè“, вели таа. „Но...пред години, во 17, 18 и 19 век, имаше многу интересни божиќни песни и божиќни танци... Во тоа време, луѓето на Божиќ или Нова Година -- особено децата -- одеа од една до друга куќа со песни и играње... Но сега ги немаме овие работи“.
Сепак, не се изгубени сите стари начини. Со оглед на тоа што Ерменија беше првата нација што го прифати христијанството во далечната 301 година, Даниелјан вели дека не е изненадувачки што многу Ерменци сè уште чувствуваат длабок афинитет со нивното античко религиозно наследство.
„Во последните 30 години од независноста и крајот на Советскиот Сојуз, луѓето природно повеќе се поврзуваа со црквата“, вели таа. „Народот ја знае црквата и сите нејзини правила“.
Иако Новата година е сè уште голема прослава во Ерменија, Бадник и Божиќ сега се исто така државни празници и празничната сезона обично продолжува до празникот Богојавление на 13 јануари.
Сепак, и покрај враќањето на ерменската црква во јавниот живот, многу од нејзините ритуали се прилично слабо почитувани. На пример, иако повеќето Ерменци сега се свесни дека треба да постат неделата пред Божиќ, Даниелјан не верува дека многу нејзини сонародници го слушаат повикот, особено затоа што Новата година е сè уште толку голема прилика и се случува кратко време потоа.
„Нашата Ерменска апостолска црква не советува да не јадеме месо, риба, млеко или јајца од 30 декември до 5 јануари“, вели таа. „Но, генерално, луѓето јадат сè… Прво имаме Нова Година, а за Нова Година имаме многу храна -- риба, месо, сè. Не можам да замислам семејство каде трпезата не е полна со оваа многу вкусна храна“.
Сепак, една традиција која сè уште е нашироко се почитува, се случува на Бадник кога Ерменците одат во црквата да купат свеќи, кои ги носат дома за да ги разубават најтемните денови на зимата.
„На петти јануари навечер сите одиме во црквите, а потоа земаме запалени свеќи со нас“, вели Даниелјан. „Ние ги носиме свеќите дома и ги палиме во нашите куќи за да ја осветлиме куќата со светлина „од црквата“. И ги чуваме запалени додека не догорат“. Многу Ерменци сега, исто така, присуствуваат на црквата на посебна Божиќна миса следниот ден.
Многу од социјалните традиции на сезоната, исто така, цврсто се воспоставија во Ерменија во изминатите 30 години, дури и ако Даниелјан вели дека тие сега се „многу современи“ и сосема слични на вообичаените божиќни ритуали во многу други делови на светот.
Како и во многу други места, сепак, ковид-19 неодамна ја намали вообичаената божиќна веселост во Ерменија. „На Божиќ и на Нова Година… сакаме да се посетуваме еден со друг, да одиме кај нашите роднини, браќа и сестри. Ова е семејна прослава, семеен празник“, вели Даниелјан.
„Сакаме да се посетуваме, но како што имаше пандемија изминатава година или нешто повеќе, посетите се некако поретки. Остануваме дома затоа што се плашиме“.
Неодамнешниот конфликт на Ерменија со соседен Азербејџан за спорниот регион Нагорно-Карабах, исто така, укажува дека претстојните прослави ќе бидат помали од вообичаеното.
„Овие последни години беа многу, многу тешки години, многу тешки и многу тажни години“, вели Даниелјан. „По оваа војна и нејзините илјадници жртви, пеењето песни и сè слично исчезна... Затоа нема да имаме толку среќен Божиќ, но во иднина ќе имаме“.
Иако тешките времиња низ кои поминува земјата значи дека многу ерменски домаќинства ќе се воздржат од премногу веселба на Божиќ оваа година, тој сепак ќе се слави.
И, вели Даниелјан, годишната гозба сепак ќе биде раскошна афера со многу локални задоволства и деликатеси, како што се гапама, традиционално јадење од полнета тиква и гата, „ерменски национални бонбони“. Покрај овие традиционални специјалитети, Даниелјан вели дека божиќните вечери во Ерменија сега вклучуваат и многу надворешни влијанија.
„Сега користиме сѐ што е европско“ вели таа, додавајќи дека не постои вистинска граница за тоа што Ерменците би можеле да го вклучат во нивниот божиќен оброк, а семејните финансии честопати се единственото ограничување на нивната кулинарска имагинација. „Секој што има пари, кој може да купи ова или она, става сè на маса“, вели таа.
