Русија, САД и неколку други земји започнаа со масовна размена на затвореници, што се очекува да биде најголемата размена од ваков вид од крајот на Студената војна.
Белата куќа потврди дека меѓу 16-те ослободени од Русија во размена на затвореници се и новинарката на Радио Слободна Европа Алсу Курмашева, Пол Вилан, Еван Гершкович и Владимир Кара-Мурза.
По размената американскиот претседател Џо Бајден во соопштение наведе дека „конечно се враќаат дома тројцата американски државјани“ и еден носител на зелена карта од САД: Пол Вилан, Еван Гершкович, Алсу Курмашева и Владимир Кара-Мурза, наведувајќи дека тие неправедно биде затворени во Русија.
„Договорот што ја обезбеди нивната слобода беше подвиг на дипломатијата. Сè на сè, ние преговаравме за ослободување на 16 лица од Русија - вклучително и пет Германци и седум руски државјани кои беа политички затвореници во нивната земја. Некои од овие жени и мажи се неправедно држени со години. Сите претрпеле незамисливо страдање и неизвесност. Денес нивната агонија заврши“, наведе Бајден.
Американскиот претседател се заблагодари на сојузниците на САД кои, како што рече, давале поддршка „во текот на тешките, сложени преговори за да се постигне овој исход“, вклучително Германија, Полска, Словенија, Норвешка и Турција.
Претходно, Блумберг, Скај Њуз, Си-Ен-Ен и други западни медиуми цитираа извори кои велеа дека размената се одвивала откако исчезнале неколку политички затвореници од висок профил кои биле притворени во Русија, што поттикна шпекулации дека тие се подготвени за размена.
Аналитичарите на 1 август исто така укажаа на знаци кои сугерираат дека размената е во тек, наведувајќи го движењето на авиони кои во минатото биле користени во слични размени.
Претходно, претседателот и извршен директор на РСЕ, Стивен Капус, во изјава наведе дека радиодифузерот ги поздравува „вестите за неизбежното ослободување на новинарката на РСЕ Алсу и дека се благодарни на американската влада и на сите кои неуморно работеле за да го прекинат нејзиниот неправеден третман од страна на Русија.
„Ги поздравуваме вестите за неизбежното ослободување на Алсу и сме благодарни на американската влада и на сите кои неуморно работеа за да го прекинат нејзиниот неправеден третман од страна на Русија“, изјави претседателот на РСЕ Стивен Капус.
Тој рече дека Алсу била мета бидејќи била американска новинарка која едноставно се обидувала да се грижи за член на нејзиното семејство во Русија.
„Таа не направила ништо лошо и секако не го заслужила неправедниот третман и присилното разделување од нејзините љубезни членови на семејството и колегите“, рече тој.
Капус додаде дека ослободувањето на Алсу „не прави уште порешителни да ја обезбедиме слободата на уште тројца новинари на РСЕ, сурово затворени во Белорусија и на Крим окупиран од Русија. Нема да мируваме додека сите наши неправедно приведени новинари не бидат безбедни дома. Новинарството не е криминал“, рече тој.
Веста доаѓа откако дури девет руски активисти и еден американски државјанин беа ненадејно преместени од руските затвори во последните денови, а другите Руси затворени во американските затвори исчезнаа од базите на податоци на затворите, поттикнувајќи шпекулации дека можеби ќе се одржи голема размена на затвореници во која е вклучена Русија, САД и неколку други европски земји.
Ниту еден владин претставник во Вашингтон, Москва или на друго место не ја коментираше можноста за размена.
Сепак, аналитичарите на 1 август укажаа на знаци кои сугерираат дека би можело да има најголема размена од ваков вид од Студената војна.
„Сè уште немам коментар на оваа тема“, рече портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков, на прашање на новинарите на 1 август.
Адвокатите на одбраната на неколку лица од висок профил, кои се притворени во руски затворски објекти, рекоа дека не се знае каде се наоѓаат нивните клиенти, ситуација што често се јавува кога затворениците се преместуваат.
Некои од нив ги вклучуваат опозициските активисти Владимир Кара-Мурза и Илја Јашин.
Олга Карлова, адвокатка на поранешниот американски маринец Пол Вилан, на 31 јули рече дека не знае каде е нејзиниот клиент и дека властите во затворот во регионот Мордовија каде што бил затворен ги игнорирале барањата да потврдат дали е во казнено-поправниот дом.
Вилан, кој отслужува 16-годишна затворска казна поради обвиненија за шпионажа, што тој и Вашингтон ги отфрлаат, е еден од повеќе од 10-те американски државјани кои моментално се наоѓаат во руски затвори, обвинети или осудени по обвиненија кои се движат од поседување дрога и кражба, до предавство и шпионажа.
Во многу случаи, обвиненијата против Американците, меѓу кои и новинарот на Вол Стрит Журнал, Еван Гершкович и уредничката на РСЕ, Алсу Курмашева, беа наречени од нивните работодавци или од владата на САД како измислени или транспарентно политички. Некои од казните далеку го надминуваат она што правните експерти велат дека би било нормално.
„Се надеваме дека сите неправедно затворени политички затвореници, особено новинарите како Алсу и Еван, ќе бидат вратени кај своите најблиски. Новинарството не е кривично дело“, рече претседателот и извршен директор на РСЕ, Стивен Капус во изјава на 1 август.
„На другите тројца новинари на РСЕ кои се неправедно зад решетки – двајца во Белорусија и еден во Крим кој е контролиран од Русија, им велиме дека не сте заборавени. РСЕ ќе направи се што е во негова моќ да го обезбеди вашето ослободување и повторно да бидете со вашите семејства“, додаде тој мислејќи на Ихар Лосик и Андреј Кузнечик во Белорусија и Владислав Јесипенко на Крим.
Само неколку часа откако се појави исчезнувањето на Вален, адвокатот на одбраната на Кара-Мурза, двоен руско-британски државјанин, рече дека не му било дозволено да влезе во затворот во Омск за да се види со својот клиент, кој минатата година беше осуден на 25 години затвор за предавство и други обвинувања.
На 1 август, група руски адвокати и бранители на човековите права како Перви Отдел, објавија порака на Телеграм во која ја забележаа патеката на летот на авионот „Антонов“ кој претходно бил вклучен во друга размена на затвореници.
„Авионот Ан-148, кој наводно бил користен за претходната размена на политички затвореници, полетал од Калининград за Москва [на 1 август]“, рече Перви Отдел.
Авионот, со број на опашката RA-61727, потоа полетал назад во Москва, соопшти групата, што „може да укажува дека размената на политички затвореници се случила на границата со Полска“.
Податоците од сајтот за следење летови Flightradar24 ги потврдија движењата на авионот, додека рускиот медиум Агенство објави дека неколку специјални руски владини авиони во последните денови патувале до и од регионите каде што се држат затворите во кои се чуваат дисиденти.
Во меѓувреме, четворица Руси кои беа обвинети или затворени во Соединетите држави, исчезнаа од базата на податоци на затвореници со која управува Федералното биро за затвори на САД.
Меѓу четворицата, како Владислав Кљушин, ИТ-претприемач поврзан со Кремљ, кој отслужува повеќегодишна затворска казна поради обвиненија за трговија со инсајдери, и Александар Виник, кој неодамна се изјасни за виновен за обвиненијата за перење пари, е на слобода во очекување на пресудата.
Најголемата размена на затвореници од Студената војна се случи во 2010 година и вклучуваше вкупно 14 лица.
Во таа размена, САД ослободија 10 Руси, меѓу кои и Ана Чепмен. Сергеј Скрипал, руски воен разузнавач осуден за шпионирање за Велика Британија, беше меѓу четворицата ослободени од Москва.
