„Интернетот нè доведе до еден вид парадокс, од една страна, тој е исклучително флексибилен механизам за размена на информации, a дел од неговата моќ е што не ги почитува границите. Значи, овозможува слободен проток на информации. Но, иако некои од овие информации се навистина корисни, некои не се, дури и спротивното“, вели Џим Валдо, американски компјутерски научник и главен директор за технологија на Универзитетот Харвард.
Професорот по информатика зборуваше за Радио Слободна Европа по убиството на Низама Хеќимовиќ во Градачац, Босна и Херцеговина, што во живо на Инстаграм го пренесуваше насилникот, нејзиниот поранешен партнер Нермин Сулејмановиќ.
Видеото од убиството, како и уште едно видео во живо во кое Сулејмановиќ зборува за убиствата, беа достапни неколку часа, а според информациите од Федералната полиција во БиХ, копии се уште се споделуваат на интернет.
„Интернетот носи и вид на штетна содржина, пренос во живо на насилни акти, вид на содржина што се користи за регрутирање за џихадистички групи и други работи. И не треба да очекуваме машините да ја завршат нашата работа. Мораме сами да го направиме тоа“, вели Валдо.
РСЕ: Значи, повеќе се работи за нашата (човечка) интелигенција, а помалку за вештачката интелигенција.
Валдо: Да. Тоа е вистинска интелигенција, а не вештачка интелигенција. Вештачката интелигенција е она што го користиме кога немаме доволно од вистинската работа.
РСЕ: Во првата реакција по случајот со убиството на жена во живо на Инстаграм, Мета не одговори зошто биле потребни повеќе од три часа за да биде отстранета првата снимка од маж како убива жена која претходно брутално ја претепал.
Тие рекоа дека направиле се што можеле за да ја отстранат содржината што ги прекршува упатствата и да го спречат нејзиното ширење. Како го коментирате тоа што поминало толку време и дека истиот човек во меѓувреме се јавувал во живо, па дури и споделувал фотографии на Инстаграм?
Валдо: Модерирањето на овој вид на содржина не е лесна работа. И тоа не е лесно, главно поради размерите на кои работи Мета. Значи, тие имаат, знаете, буквално илјадници часови видео што се прикачуваат цело време. И навистина нема шанси да ги следат сите овие видеа пред тие првпат да се појават. Единствениот начин да го направат тоа е алгоритамски. Имаат програми кои ја потврдуваат содржината, но проверката на видео содржината во основа е нерешен проблем во вештачката интелигенција. Можеби ќе добиете некои предупредувања поради тоа, но тоа е многу тешко да се каже.
Значи, друг аспект на алгоритамската верификација е тоа што секогаш е статистички механизам. Така, ќе добиете лажни позитиви, каде што видеото е означено како насилна или екстремистичка содржина кога не е. И добивате лажни негативи кога нешто ќе помине бидејќи алгоритмот не е доволно добар за да се види каква е всушност содржината.
Како што е кажано, вистинското прашање е колку време поминало помеѓу времето кога Фејсбук бил запознаен од некој за оваа содржина и времето кога било отстрането?
РСЕ: Не го знаеме тоа, не знаеме кога корисниците почнале да го пријавуваат видеото како насилно. Но, Федералната полиција соопшти дека биле потребни 20 минути од нивното барање до Мета додека не биде отстрането.
Валдо: А другиот проблем што го имаме со вакви работи е што процесот, внатрешниот процес што го користи Фејсбук (Мета) за да одлучи дали да отстрани видео или не, е целосно нејасен.
Немаме идеја како тие го прават тоа, кој ги носи одлуките, дали ова треба да помине преку една личност или група луѓе, колку време имаат, а сето тоа значи дека е многу тешко да му верувате на Фејсбук дека брзо ќе реагира. Сега има и технички проблеми со преземањето видеа, бидејќи штом вакво видео ќе пристигне на серверите на Фејсбук, не е на еден сервер, ќе биде на стотици сервери.
Така, може да биде тешко да се најдат сите места каде што се поставени копии од тоа видео. Сега, со сето тоа кажано, три плус часа откако се појави ова видео изгледа како долго време.
И треба да се запрашаме дали Фејсбук има доволно процеси и доволно луѓе кои ги зборуваат локалните јазици и можат да ги следат овие работи откако ќе бидат означени на еден или друг начин за навистина да обезбеди разумна умереност на содржината.
РСЕ: Неколку експерти со кои разговараше Радио Слободна Европа велат дека причините лежат во недостигот на персонал и ограничувањата на вештачката интелигенција на Мета. Според вас, која е главната причина? Какви алатки има Мета и дали функционираат? Можеме ли да зборуваме за јазични недостатоци со оглед на тоа што видеото е на босански јазик?
Валдо: Па, ова е дел од проблемот со обемот на кој работи Мета, дека машините се на крајот поевтини од луѓето. И затоа тие многу се трудеа да ги автоматизираат сите овие процеси. И ова се враќа на алгоритамското откривање на насилна содржина.
Мислам дека Мета се уште се занимава со тоа дека тие се глобална компанија, а не само американска компанија и треба да се занимаваат со претставници на различни места кои ги гледаат како маргинални. Но, но тие се од витално значење за тие области.
Не знам какво е нивното присуство во Босна или Романија или која било источноевропска земја. Знам дека имаат доста персонал во Јужна Азија на различни места, не знам каков е нивниот персонал во Африка, но тие се присутни на сите овие места каде што има многу, многу различни јазици и култури кои користат Мета.
РСЕ: Од друга страна, тука е и фактот дека Босна и Херцеговина има комплицирана администрација, вклучително и полициски агенции. Според информациите од Федералната полициска управа, поминало премногу време од откривањето на видеото и неговото отстранување, бидејќи се чекало одобрението од локалната полиција, односно барањето федералната полиција да контактира со Мета? Кои се размислувањата за дигитално и социјално осигурување за агенциите за спроведување на законот? Какви се вашите искуства?
Валдо: Интернетот е транснационална „корисна работа“. Интернетот размислува во смисла на топологија, односно врски помеѓу различни места на Интернет и навистина нема идеја за национални граници.
Значи, ако има содржина што е објавена во Босна и се гледа во САД преку сервер во Франција, каде е јурисдикцијата за оваа конкретна содржина?
Ние сме во чудна ситуација кога компаниите како Мета и Гугл веќе не се навистина американски компании. Тие се речиси како помали нации.
Ваква ситуација во историјата не сме имале уште од ерата на истражувањето кога, на пример, Источноиндиската компанија повеќе личеше на нација-држава отколку на англиска компанија. И ако сте национална држава, мора да имате застапеност во сите други нации со кои комуницирате. Но, компаниите како Мета и Гугл се чини дека не го прават тоа. Би било малку чудно ако Мета назначи амбасадор во Босна, на пример.
Но, тоа е во основа она што тие треба да го направат, барем да имаат претставник во сите места каде што работат, кој може да комуницира со локалната власт и исто така да комуницира со локалната база на клиенти. Но, ова не е чекор што можеме да го очекуваме во блиска иднина.
РСЕ: Дали мислите дека може да биде уште потешко во земји како БиХ, која, на пример, сè уште нема законски регулативи за онлајн зоната? На пример, БиХ нема закон за онлајн говор на омраза?
Валдо: Тоа е фундаментално прашање за сајбер безбедноста исто како и умереноста на содржината. Ако некоја хакерска група влезе, да избереме случаен пример, Русија, користи сервери во Јужна Америка за да нападне компанија во САД. Каде се случува злосторството?
И како да препознаете кои се криминалците? Дури и ако го направите тоа, дали постои веројатност да има договор за екстрадиција меѓу Соединетите Држави и Русија што ќе дозволи хакерот да биде уапсен? А најдоброто што можеме да направиме е да поставиме индивидуални санкции кои го ограничуваат нивното патување. Се чини дека ова не е доволен полициски напор.
РСЕ: Моето следно прашање ќе биде за TikTok. По убиствата, видеото беше отстрането од Инстаграм и Фејсбук, но продолжува да се споделува главно на ТикТок. Дали мислите дека постојат механизми за да се спречи тоа, имајќи го предвид фактот дека публиката на оваа социјална мрежа е најмлада и дека споделувањето и гледањето на такво видео може да има сериозни последици?
Валдо: Пак, се враќаме на прашањето кој има јурисдикција над сите овие компании бидејќи покриваат толку многу земји. И штом содржината ќе се појави на Интернет, ако е можно да се копира, тоа е многу лесно да се направи.
Прашањето за негово пронаоѓање и отстранување станува речиси невозможно. Тоа го видовме во случаите на т.н одмаздничка порнографија, каде на порно сајтовите се споделуваат интимни видеа на партнери по раскинување. Можете да ги отстраните и од одредена страница, но потоа се појавуваат на други страници.
Тоа е како игра на „Удрете го кртот“. Видеото се најде на ТикТок, сега кога ќе отидете на ТикТок, колку време е потребно за да се натера ТикТок да ја отстрани содржината дозволува да се копира на друго место, ќе се појави на други сајтови. Има и сајтови до кои некои луѓе немаат пристап бидејќи се затворени за одредени заедници. Значи, штом се појави, многу е тешко да се контролира.
РСЕ: Дали постои начин да се заштити поединецот од „случајно“ гледање такво видео. Има информации дека освен во ТикТок се споделува и во групи апликации за разговор, како Вајбер, ВацАп... особено кај младите?
Валдо: Ова ќе звучи и беспомошно и непријатно. Но, единствениот совет што можам да го дадам е добро да ги научите вашите деца и да научат да отстрануваат, исклучуваат, бришат работи. Кога ќе го добијат видеото, немаат поим што има во тоа видео. Нема ништо во вашиот компјутер што му овозможува да прави разлика помеѓу еден од друг тип на видео. А за ваква содржина, знаете, е многу тешко за алгоритмот.
Значи, способноста да се разбере содржината е нешто во што луѓето се многу добри, а компјутерите се многу лоши.
Мислам дека она што треба да направиме е да ги обучуваме не само нашите деца, туку и едни со други да имаат одредена воздржаност и вкус во споделувањето содржини за да можеме да бидеме попребирливи за овие типови содржини и да разбереме дека ако сакаме да поставиме ограничувања на ова, мораме да си поставиме граници на себе.
Мислам дека наидуваме на еден вид парадокс во кој не доведе интернетот.
РСЕ: Значи, во крајна линија, повеќе се работи за нашата интелигенција, а помалку за вештачката интелигенција.
Валдо: Да. Тоа е вистинска интелигенција, а не вештачка интелигенција. Вештачката интелигенција е она што го користиме кога немаме доволно од вистинската работа.
