Руските компании испорачале десетици илјади тони пченица и грашок од окупираните делови на Украина во 2023 година до Шпанија, членка на Европската унија (ЕУ) и до Турција, члеенка на НАТО, како и до Азербејџан, открива Шеми, истражувачка единица на украинскиот сервис на РСЕ и нејзините партнери, пишува редакцијата на Радио Слободна Европа (РСЕ) на англиски јазик.
Слични количества јачмен и пченка стигнале до сојузниците на Москва, Иран и Сирија, кои воспоставиле евиденција за купување на украинско жито присвоено од Русија, покажа истрагата заснована на официјални руски документи и други извори на украинската хакерска група „КибОрг“. и Вјортска, независна медиумска куќа на руски јазик.
Според сателитските проценки од програмата „Жетва“ на НАСА, која ги следи заканите по безбедноста на храната, најмалку 6,4 милиони тони пченица биле собрани од окупираниот од Русија, Крим и делови од регионите Доњецк, Херсон, Луганск и Запорожје, кои се под руска контрола во 2023 година.
„SeaKrime“, невладин украински проект кој ги следи руските илегални пратки жито од Украина, објави дека два милиони тони од таа жетва биле испорачани во странство од пристаништата на Крим.
Ваквите продажби ја поткопуваат украинската економија разурната од војна и и обезбедуваат приходи на Русија за финансирање на нејзината инвазија на Украина, која е веќе во третата година.
За 2023 година, Шеми и неговите партнери ја документираа руската продажба на речиси 35 000 тони пченица, јачмен, пченка и грашок од регионот Херсон и Крим по намалени царински стапки.
Хакирани документи на окупациските власти во Херсон, протечени руски царински податоци и информации од онлајн-трговската база на податоци Import Genius ја потврдија улогата на најмалку четири руски компании - Агро-Фрегат, Палада, Сим-Транс Груп и ТД Фрегат, во овие трансакции.
Една од овие компании, Палада, е поврзана со главниот изведувач за изградба на масивен станбен комплекс на руското крајбрежје на Црното Море, познат како „Палатата на Путин“.
Иако документите на руската царина и окупациската управа покажуваат дека производите дошле од регионите Херсон и Крим, а не од Русија, не е јасно дали купувачите некогаш се сомневале во потеклото на производите што ги купувале. Никој не се согласи да разговара за тоа.
Начин на продажба
Херсонската област, дел од житницата во Украина, се пофали со рекордна жетва од 3,1 милиони тони жито во 2021 година, богатство што ги привлече руските фирми кога руските сили окупираа делови од јужниот регион во 2022 година.
Сателитските податоци од 2022 година покажуваат камиони кои патуваат од Херсон и соседниот регион Запорожје, исто така делумно под руска окупација, до Крим за испорака во странство.
Во 2023 година, руските компании испорачале земјоделски производи во вредност од 6,2 милиони евра од регионот Херсон по намалени руски царински стапки или без царина, покажуваат податоците на руската царина и договорите за окупациската администрација.
Володимир Салдо, поранешниот градоначалник на градот Херсон, како врвен функционер на окупационите сили во рускиот дел од регионот, има моќ да ги одобри или отфрли одлуките на комисијата што ги дава овие попусти.
Во 2023 година, десетина руски компании аплицираа за специјални царински стапки.
Одлуките на комисијата им овозможија на Шема и нејзините партнери да ја следат нелегалната продажба на земјоделски производи од Херсон во странство од руски компании.
Европска Унија
Од руската инвазија на Украина во февруари 2022 година, Европската Унија забрани увоз во вредност од над 91,2 милиони евра, но избегна забрана за трговија со храна и здравствени производи меѓу Русија и ЕУ „за да не му наштети на руското население“, се вели во образложението на ЕУ.
Ова претставуваше добра можност за рускиот Агро-Фрегат, извозник на земјоделски производи на големо, чии вагони беа фотографирани од украинската служба на РСЕ на Крим. Во една статија од 2022 година, Олексиј Макеев, специјалниот претставник на украинското Министерство за надворешни работи за санкции, ги осуди Агро-Фрегат, со седиште во руската југозападна Ростовска област, и седум други руски компании за извоз на „украдено жито“ од Украина.
Се извезува и грашок. Податоците за рускиот извоз покажуваат дека во септември 2023 година, Агро-Фрегат испратил речиси 2674 тони грашок од кримското пристаниште Севастопол, како дел од пратка од 4500 тони во Шпанија. Агро-Фрегат ќе добива руски сертификати за квалитет на кримскиот грашок од 2022 година, покажуваат податоците на Руската Федерална служба за акредитација.
Во периодот 2022-2023 година Шпанија беше вториот најголем увозник на грашок што Русија го извезува по Турција, објави руската новинска агенција Интерфакс.
Карго-манифестот добиен од SeaKrime, дел од групата Myrotvorets, го идентификуваше шпанскиот купувач на Агро-Фрегат како Cereales Y Harinas Garsan S.L., фирма во југоисточниот шпански град Лорка која вели дека дистрибуира прехранбени производи во 12 земји.
Cereales Y Harinas Garsan не одговори на нашето барање за коментар. Во телефонски разговор со Шеми на 25 мај, извршниот директор на Агро-Фрегат, Дмитриј Лапкин, негираше какви било информации за пратки од регионот Херсон.
Турција исто така...
Сепак, Агро-Фрегат рутински извезува од регионот Херсон: во јуни и јули 2023 година, побара дозвола од комисијата да извезе 25 000 тони пченица и мешавина од житарки и мешунки, по намалени цени. Според документите на окупациската управа, купувач била турската фирма Велар Тарим Санаји ве Тиќ. А.С (Велар), со седиште во градот Адани.
Турција, која извезува воена стока во Украина, во 2022 и 2023 година се рангираше како главен увозник на жито што го извезува Русија, според консултантите за агробизнис АПК-Информ.
Најмалку 9554 тони пченица и мешавина од житарки и мешунки за фирмата Велар, според руската владина маршута потврдена со следење од MarineTraffic, поморска разузнавачка локација, патувале на 7 август 2023 година, од заливот Севастопол, Крим, до руското пристаниште Кавказ во теснецот Керч на Алфа М, а оттаму, два дена подоцна, до турското медитеранско пристаниште Мерсин на бродот Св. Олга.
Компанијата Велар не одговори на прашањата за оваа пратка.
Азербејџан
Турскиот јужнокавказски сојузник Азербејџан, кој има блиски врски со Москва, се опиша себеси како „лојален и драг пријател на Украина“. Тој е и редовен купувач на украинската пченица што ја продава Русија.
Увозот на пченица класифициран како руски, всушност, за малку ги надмина нафтените деривати во 2022 година како најголем руски увоз во Азербејџан, во вредност од 274,6 милиони долари, според сајтот за трговски податоци ОЕЦ.
Групацијата Сим-Транс од Москва се опишува себеси како еден од трите најголеми извозници на пченица во Азербејџан. Во 2023 година, таа извезла жито во вредност од нешто помалку од 410 000 долари, според официјалната руска база на податоци за надворешна трговија, компанијата Диба регистрирана во Баку.
Потеклото на сите овие пратки пченица е нејасно. Но, во 2023 година, Сим-Транс Груп доби дозвола од комисијата да испрати до 2200 тони жито од Херсон во Диба, покажуваат документите на окупациската управа.
Групацијата Сим-Транс не одговори на телефонските повици за оваа пратка, додека Диба не одговори на нашето барање за коментар.
Иран и Сирија
Руската компанија Палада, ДОО, која испорача најмалку 15 400 тони јачмен од Херсон во 2023 година по намалена руска царина до иранското пристаниште Бандар Имам Хомеини во Персискиот Залив, е поврзана со санкционираниот хрватски бизнисмен Крешимир Филиповиќ, за кој руските медиуми велат дека наводно бил вклучен во изградбата на луксузен имот во Геленџик на рускиот брег на Црното Море, кој наводно бил изграден за рускиот претседател Владимир Путин.
Палада беше регистрирана како трговец на големо со жито во југозападниот руски град Ростов-на-Дон неколку недели пред целосната инвазија на Украина.
Нејзин малцински сопственик е Мегаполис-Инвест, руска фирма за корпоративно управување која претходно ја контролираше Waveform Investments, порано мнозинска сопственост на Филиповиќ (според деловната база на податоци КонтурФокус).
Независната медиумска куќа Проект ја идентификуваше компанијата во сопственост на Филиповиќ, Велестрој, како главен изведувач на изградбата на „Путиновата палата“.
Не е јасен степенот на вмешаност на Филиповиќ во Палада, доколку го има.
Според податоците на рускиот деловен регистар СБИС, мнозински сопственик на компанијата е Сергеј Кузњецов, 47-годишен московјанец.
Кузњецов не одговори на прашањето на Вјорстка од 31 мај преку Телеграм дали тој е номинален сопственик на Палада во корист на Мегаполис-Инвест и Филиповиќ.
Друг руски извозник, ТД Фрегат ДОО од Москва, исто така, одби да коментира. Во мај 2023 година, оваа фирма доби царински попуст на 3000 тони пченка од Херсон како дел од извозот од 8000 тони од Крим до сириското пристаниште Латакија.
ТД Фрегат, компанија која вели дека е „специјализирана за сложени работи во индустријата за жито“, не одговори на нашето барање за коментар.
