Додека Турција е сведок на своите најголеми протести во повеќе од една деценија, има интензивни шпекулации за тоа дали овие настани ќе го предизвикаат претседателот Реџеп Таип Ердоган или ќе придонесат за дополнително засилување на авторитаризмот.
Протестите беа поттикнати од затворањето на градоначалникот на Истанбул, Екрем Имамоглу, кандидат од главната опозициска Републиканска народна партија (ЦХП) за претседателските избори во 2028 година.
Она што ќе се случува понатаму може да има импликации многу подалеку од границите на Турција.
Војната во Украина
На почетокот на војната, Турција постигна значаен дипломатски успех со посредување во договорот меѓу Русија и Украина кој ќе им овозможи на двете земји да извезуваат жито преку Црното Море.
Договорот беше клучен фактор за добивање на витален украински извоз на жито во земјите од глобалниот југ кои многу се потпираат на нив и траеше една година пред Русија да се повлече.
Нејзината важност е подвлечена со фактот што Вашингтон го направи неговото обновување клучен приоритет на разговорите со Москва и Киев.
Анкара играше своја игра во текот на војната.
Иако Турција е членка на НАТО, Ердоган се обиде да одржува добри односи со рускиот претседател Владимир Путин. Двајцата лидери споделуваат имиџ на моќни луѓе што предизвика зацврстување на нивното разбирање.
Но, ова не го спречи турскиот производител на беспилотни летала „Бајрактар“ да продолжи со планираната фабрика во Украина. Нејзините производи одиграа клучна улога во одбраната на Украина во раните фази на војната.
Протести во Турција поради апсењето на противникот на Ердоган
Ихор Семиволос, директор на Центарот за блискоисточни студии во Киев, вели дека движечката сила на турската надворешна политика е економската.
„Што се однесува до регионалните прашања, Русија, Украина, Блискиот Исток, клучната улога ја играат деловните интереси. Тие ќе се вртат околу Имамоглу на ист начин како што моментално се вртат околу Ердоган“, рече тој за РСЕ.
Западни врски - ЕУ и Вашингтон
Кога зборуваме за бизнис, најголемиот трговски партнер на Турција е Европската Унија, со околу една третина од нејзината трговија, според статистичките податоци на ЕУ.
Промената на власта во Турција речиси сигурно ќе влијае на нејзиниот однос со Брисел, што го стави во мирување процесот на пристапување на Турција во ЕУ во 2018 година, поради критиките за назадување на демократијата.
Имамоглу најверојатно ќе се заложи за подобри односи и рестарт на преговорите за пристапување на Турција во ЕУ.
Но, односите меѓу Брисел и Анкара сепак може да се затоплат. Додека Европа се обидува да го намали своето одбранбено потпирање на Вашингтон и да формира воена мисија во Украина, турските вооружени сили би можеле да ја направат клучен играч.
Европските лидери се соочуваат со непријатен избор помеѓу осуда на постапките на Ердоган дома или корист од клучните безбедносни односи.
Економијата беше исто така на врвот на агендата кога турскиот министер за надворешни работи Хакан Фидан одржа разговори со американскиот државен секретар Марко Рубио оваа недела во Вашингтон.
Ердоган се надеваше дека ќе добие ослободување од санкциите наметнати од американскиот претседател Доналд Трамп во 2020 година, откако Турција купи руски системи за воздушна одбрана С-400.
Иран и Блискиот Исток
Случувањата во Турција доаѓаат во време кога Техеран и Анкара разменуваат обвинувања и закани за мешање во внатрешните работи на едни со други.
Двете земји често имаат спротивставени интереси за различни регионални прашања, како што е поддршката на Турција за опозицијата на режимот на Асад во Сирија и нејзината поддршка на Азербејџан против Ерменија.
Сепак, иранскиот министер за надворешни работи Абас Арагчи рече дека настаните во Турција се „внатрешна работа“.
Ајдин Ахаван, политички аналитичар со седиште во Истанбул, за Радио Фарда на РСЕ изјави:
„Ердоган се претстави себеси како прагматичен лидер, менувајќи ги сојузите секогаш кога тоа им служи на неговите интереси. Опозицијата, од друга страна, е евроцентрична и се залага за секуларен и демократски систем. Светот што Ердоган го замислува секако повеќе се усогласува со Техеран“, рече тој.
Географската поставеност и дава на Турција огромно регионално влијание. На почетокот на војната во Украина, таа го затвори Босфорот за руските поморски бродови, комплицирајќи ја комуникацијата на Москва со нејзините сили во Сирија.
Влијанието на Турција врз Сирија, каде што е еден од главните сојузници на привремената влада во Дамаск и дава многу „карти за играње“ во меѓународната дипломатија. Турските сили одиграа голема улога во конфликтот и најверојатно ќе продолжат да го прават тоа и натаму.
Централна Азија
Влијанието на Турција достигнува надвор од Блискиот Исток и во Централна Азија, каде што огромно мнозинство во четирите нации-Казахстан, Киргистан, Туркменистан и Узбекистан зборуваат турски јазици.
Сите освен Туркменистан се групирани заедно во Организацијата на турски држави, во која е вклучен и Азербејџан.
Некои регионални експерти велат дека Турција претставува „алтернативен пол“ поради загриженоста дека рускиот експанзионизам би можел да биде фокусиран на области во Централна Азија со население кое зборува руски јазик, како што е случајот во Украина.
„Тие спроведуваат заеднички воени вежби и воспоставуваат набавка и производство на оружје од други пазари освен од Русија“, изјави Асел Тутумлу, од Универзитетот на Блискиот Исток во северен Кипар, за Казахстанскиот сервис на РСЕ во ноември.
Пред војната во Украина, голем дел од трговијата на Централна Азија со Европа одеше преку Русија. Тутумлу рече дека западните санкции кон Русија дадоа поттик за нови трговски патишта преку Азербејџан и Турција.
Навистина, зајакнувањето на транспортните и логистичките врски на таканаречениот Централен коридор на маршрути од Кина до Европа што ја заобиколуваат Русија беше највисок приоритет на регионалниот самит во Бишкек кон крајот на минатата година.
Балканот
Турција е исто така главен играч на енергетските пазари и никаде тоа не е поочигледно како во југоисточна Европа.
Унгарија, Романија и Србија се сите главни потрошувачи на гас што го снабдува Турција. Турски тек сега е единствениот гасовод што пренесува руски гас до Европа, директно од Русија до Турција под Црното Море, а потоа кон Балканот.
„Анкара прави обновен притисок да ја воспостави Турција како главен енергетски центар во регионот“, истакна Карим Елгенди од тинк-тенкот Чатам Хаус во Лондон во декември.
Турција е исто така главен инвеститор на Балканот, особено на Србија.
Освен што ги промовираше амбициозните планови за автопатот Белград-Сараево, таа ги објави плановите за изградба на нејзините дронови во Србија.
За зделките со дронови се разговараше и во Босна и Албанија.
На Балканот, Турција ја искористи економската моќ како „мразокршач“ за политички потези, додека се обидува да воспостави поблиски односи со земјите во кои има големи муслимански заедници.
