„Лошо“ и „непотребно“, вака младите во Србија, со кои разговараше Радио Слободна Европа (РСЕ) ги коментираа навестувањата и предупредувањата од Европската унија (ЕУ) за потенцијалното укинување на безвизниот режим.
Причината за предупредувањата доаѓа поради најавата на Србија за измени на законот за државјанство со кои многу ќе се олесни патот до српски пасош.
Од Европската Комисија, која испрати ваква порака во соопштение до РСЕ, се наведува дека „тие се свесни дека голем број руски државјани дошле во Србија од почетокот на војната во Украина“.
Мнозинството млади луѓе кои говореа за РСЕ сметаат дека укинувањето на безвизниот режим на ЕУ за Србија ќе им го отежне слободното движење.
Додаваат, пак, дека од друга страна не патуваат многу, бидејќи немаат доволно пари за да одат во земјите на ЕУ.
Досега 22-годишниот Милош Пајчиновиќ од Краљево не застанал во ред за виза. Тој патува еднаш годишно и нагласува дека укинувањето на безвизниот режим за Србија многу би го отежнало патувањето за граѓаните.
„Мислам дека е искрено полесно да се оди само со пасош, отколку да се чека виза за да се оди во Германија, Унгарија, која било европска земја“, вели тој.
Ниту 22-годишната Ана Жумиќ од Ужице нема добиено виза за патување во ниту една земја. Тој претпоставува дека процесот би бил „комплициран“.
„Не знам колку е воопшто тешко да се добие виза, не е дека сега многу патувам, но секако сакам понекогаш да патувам и верувам дека многу луѓе имаат некои обврски во странство, имаат роднини. Претпоставувам дека тоа е лошо“, вели таа.
Како што додава, за неа е „бесмислено“ да воведува визи за Србија, бидејќи политичките одлуки не ги носат граѓаните кои најмногу би настрадале, туку политичарите.
За ова зборува и 20-годишната Јелена Станојевиќ од Либан. Вели дека не патува многу, а укинувањето на безвизниот режим за Србија нема да влијае врз неа. Сепак, таа нагласува дека секоја политичка одлука ги засега граѓаните на Србија.
„Секоја акција што тие ќе одлучат да ја преземат веројатно може да влијае на нас на полошо, што значи дека немаме слободно движење, слободата на говор е ограничена и затоа сме исто така ограничени“, вели Станојевиќ.
Тој смета дека доколку граѓаните на Србија беа „поограничени“, во иднина немаше да можат „слободно и нормално“ да функционираат.
И 21-годишната Невена Мијаиловиќ од Крагуевац вели дека одлуката за укинување на безвизниот режим за Србија „не би била праведна за обичните граѓани“.
„Сигурна сум дека не е нивна одлука, ниту пак имало некаков референдум или гласање да се донесат некои одлуки кои потенцијално ги засегаат луѓето, без нивно учество“, посочува Мијаиловиќ.
И таа не патува често, но вели дека оваа одлука најмногу би ги погодила граѓаните.
„Јас сум некој што сака да патува, но немам премногу средства за тоа. Имам роднини, имам луѓе кои се надвор од државата, кои често доаѓаат, на кои им доаѓаат роднините. Претпоставувам дека тоа би можело да биде некаков проблем за нив“, вели таа во интервју за РСЕ.
Ниту 21-годишниот Петар од Суботица не ја гледа „смислата“ на евентуалната одлука за укинување на визната либерализација. Сепак, тој нагласува дека тоа не би влијаело на зачестеноста на неговите патувања.
„Само дефинитивно би било потешко. Не верувам дека тоа би ми го променило животот во моментов, но мислам дека може да биде малку непотребно, уште еден напор, дефинитивно“, вели Петар.
Зошто ЕК ја предупреди Србија?
На 1 септември, ЕК уште еднаш ја предупреди Србија дека е загрозен безвизниот режим.
„Комисијата изрази загриженост дека планираните измени на српскиот закон за државјанство може да претставуваат ризик за јавната политика или безбедноста на Европската Унија, имајќи предвид дека граѓаните на Србија уживаат безвизен пристап до ЕУ“, се вели во писменото соопштение од ЕК до РСЕ.
Се додава дека преку поедноставени процедури граѓаните на трети земји, на кои инаку би им била потребна виза за патување во ЕУ, тоа би можеле да го сторат без виза.
Законот за државјанство и овозможува на Владата да дава државјанство по посебна постапка под одредени услови. Како што е дефинирано во законот, државјанството се доделува според таа процедура доколку „приемот во државјанство би претставувал интерес“ за Србија.
Според одлуките на Владата на Србија објавени во „Службен весник“, до 21 август српско државјанство добиле 76 граѓани од други националности. Повеќето од нив доаѓаат од Русија.
Претходно оваа година, ЕК предупреди дека Србија може да ризикува укинување на безвизниот режим поради поедноставените процедури за добивање српско државјанство.
Владата на Србија не одговори на барањето на РСЕ за коментар на соопштението на ЕК до објавувањето на овој текст.
Министерот за надворешни работи на Србија, Ивица Дачиќ, на 30 август во слична прилика изјави дека „мисли дека укинување на визната либерализација не е можно“.
Како животот во Србија влијае врз заминувањето на младите од земјата?
Во Алтернативниот извештај за положбата и потребите на младите, Главна организација за млади на Србија, објавен во август 2023 година, се наведува дека 49,2 отсто од младите планираат да се иселат од земјата, додека само 11,1 отсто од тие се сигурни дека нема да се помрднат.
Во интервју за РСЕ, генералната секретарка, Пејиќ, истакнува дека резултатот во 2022 година бил речиси идентичен.
„Што ви кажува дека ситуацијата не е многу подобрена. Покрај овој процент кои се сигурни дека сакаат да ја напуштат Србија, има дополнителен голем процент од оние кои се уште не ја донеле таа одлука во овој момент. Навистина гледаме дека тогаш сме во ситуација кога мораме да го промениме општеството и системот овде за да ги задржиме младите луѓе кои се силата на едно општество“, нагласува Пејиќ.
Еден од оние кои планираат да ја напуштат Србија е Петар од Суботица.
„Не затоа што мислам дека Србија е лоша за живот, мислам дека всушност може многу добро да се живее, се зависи секако во која гранка, но некако мислам дека младите, особено оние кои сакаат да се занимаваат со некаква наука што овде не е толку популарна, треба да видат, да одат, да живеат. Мислам дека тоа би било одлично искуство“, вели Петар.
Од друга страна, Милош Пејчиновиќ објаснува дека моментално студира историја на уметноста и дека неговата одлука да ја напушти Србија зависи од тоа што ќе избере да прави.
„Ако избрав да се занимавам со нешто конкретно поврзано со нашата земја, тогаш би останал, ако не, тогаш би заминал, бидејќи немам толку многу перспектива за некои други работи овде“, вели тој.
А Јелена Станојевиќ вели дека сѐ уште ја разгледува таа можност.
„Многу го сакам Белград и најискрено многу би сакал да останам и да работам во Белград и да живеам овде, но како што налагаат околностите, секоја година се повеќе ја преиспитувам таа опција, за што многу ми е жал, бидејќи моето семејство е овде и јас живеам овде од кога сум роден и би ми било многу жал да ме принудат да заминам“, вели Станојевиќ.
Од друга страна, Невена Мијаиловиќ не верува дека ќе се пресели од Србија. Причината за ова се семејството и парите.
„Се сеќавам на тој наратив што постоеше кога бев мал „да, едвај чекам, сигурно ќе заминеме“. Меѓутоа, сега кога веќе не сум толку млада и наивна, мислам дека тоа не е баш безбедно за иднината за мене и за моето семејство, и поради моите средства и поради моето образование, не сум сигурна дека тоа воопшто е опција за мене“, вели Мијаиловиќ.
Како причина за напуштање на Србија, младите во анкетата на Главната организација за младите во Србија го издвоиле повисокиот животен стандард, а потоа и подостоинствениот живот.
