Актуелниот косовски премиер Албин Курти и неговата влада беа критикувани од поранешни функционери на американската администрација за дејствијата кои се сметаат за некоординирани на северот на Косово каде има мнозинство на српско население. Овие акции беа насочени кон отстранување на паралелните институции со кои раководи Србија на север, а во последно време и на југ.
Во изминатите две години, Владата на Курти ги замени српските регистарски таблички со косовски, го запре увозот на српската валута (динар) во Косово, затвори српски банки и десетици други српски паралелни институции и многу повеќе.
За САД и Европската Унија, овие акции беа некоординирани со нив и еднострани и го отежнаа животот на српската заедница и требаше да се разговара во рамките на дијалогот со Србија за нормализирање на односите. За нив не беше вистинското време тоа да се направи.
За Курти, ова беа неопходни чекори кон проширување на владеењето на правото на север, во согласност со Уставот и законите на земјата.
Курти не отстапи дури и кога беше предупреден од САД за загрозување на односите или кога ЕУ го санкционираше Косово со суспендирање на средствата – мерка што е сè уште активна, како и неприсуство на состаноците на високо ниво.
Тој постојано инсистираше на тоа дека односите со Западот се добри, иако не постои договор за сè.
Дури и една недела пред изборите, тој рече дека ниту една влада во земјата немала подобри односи со САД од неговaта. Додаде дека Косово никогаш немало повеќе корист од соработката со САД отколку за време на неговата администрација.
„Претходните влади ги користеа односите со САД и Западот за моќ, за нивните места, за да се искачат малку погоре и да останат малку подолго. Ние ги користиме за државата, не за моќ, туку за да ја подигнеме државата повисоко и повисоко и цврсто да застане на сопствените нозе“, рече Курти.
Многу брзо дојде коментар од американскиот специјален пратеник за специјални мисии, Ричард Гренел, кој на платформата X напиша дека „Владата на Курти не беше од доверба за време на првиот мандат на Трамп, ниту за време на мандатот на Бајден“.
И Републиканците и Демократите, според него, постојано го критикувале Курти за преземање унилатерални активности кои го дестабилизираат регионот.
„Реториката што сега ја користи Курти, тврдејќи дека е близок со САД и подобар од сите други косовски влади, е апсолутно лажна. Не се залажувајте“, стои во објавата на Гренел.
РСЕ ја контактираше канцеларијата на Курти во врска со овие коментари, но не доби одговор.
И Курти и Гренел исто така имаат минато.
Уште во тоа време Гренел јавно го критикуваше Курти, нарекувајќи го „антиамериканец“.
Тензиите достигнаа врв во март 2020 година, кога Курти беше на чело на косовската влада, но таа влада беше соборена со гласање за недоверба.
Курти тврдeше дека оваа акција била оркестрирана со поддршка на Гренел.
Противниците на Курти, кои целат кон премиерското место, Бедри Хамза од ПДК, Лумир Абдиџику од ЛДК и Рамуш Харадинај од ААК, во своите програми ги вклучија подобрувањето и продлабочувањето на односите со САД, бидејќи, според нив, тие се од суштинско значење за иднината на Косово.
Чарлс Купчан, од Советот за надворешни односи во САД, рече дека кој и да ја формира следната влада на Косово мора да се погрижи односите со САД да останат силни и недопрени.
Со сите кризи во светот и претседателот Доналд Трамп во Белата куќа, Купчан рече дека Косово не може да си дозволи да биде во судир со своите сојузници.
И Косово и Србија треба да дадат приоритет на изнаоѓање пат што води кон нормализација на односите меѓу нив, наместо нови тензии, рече тој.
„Мислам дека дотичните страни, Белград и Приштина, треба да бидат внимателни околу преземање чекори што Трамп може да ги смета за некорисни. На Трамп му се допаѓаат политиките за кои смета дека ја попречуваат неговата способност да промовира договор и да постигне мир“, изјави Купчан за Косовската служба на РСЕ.
Купчан го опишува Трамп како човек кој склучува зделки и дава приоритет на резултатите пред идеологијата. Затоа, тој рече дека косовската влада може и треба да усвои попрагматичен пристап.
„Би рекол, ако сакате добри односи со САД, склучете договори, влезете на пазарот, бидете подготвени да преговарате. И, мислам дека акциите за кои се смета дека предизвикуваат тешкотии нема да поминат добро во Вашингтон. Акциите што се гледаат како унапредување на дијалогот меѓу Косово и Србија ќе бидат срдечно поздравени во Вашингтон“, рече Купчан.
„Мислам дека владата во Косово треба да влезе во администрацијата на Трамп со таков прагматизам и трансакција, бидејќи тоа добро ќе му служи“, додаде тој.
На европскиот фронт, Тоби Фогел од Советот за демократска политика во Берлин рече дека следната косовска влада ќе треба да работи понапорно за да ги подобри односите со ЕУ.
Тој предлага Косово да усвои подипломатски пристап со своите најблиски сојузници, особено со Германија, која игра клучна улога во ставот на ЕУ кон Косово.
„Германија беше многу блиска со Вучиќ (Александар, претседател на Србија), беше многу блиска со српското раководство и има сè посилни економски врски и со Србија. Нема ништо што може да направи Косово што би го избалансирало тоа. Значи, Косово не треба да има илузија дека е послаба од двете страни, политички, економски и дипломатски. Но, сето ова го прави уште поважно тоа да имаме срдечни, коректни, можеби дури и топли дипломатски односи со клучните сојузници“, изјави Фогел за Косовската служба за РСЕ.
Фогел ја советува следната косовска влада да избегнува какви било некоординирани чекори, особено во однос на северниот дел на земјата.
Демонстрирањето воздржаност и давањето приоритет на дипломатските решенија ќе ја зајакне позицијата на Косово и во неговите преговори со Брисел и со Белград, рече тој.
„Има многу неизвесност и навигацијата во овие многу немирни води ќе бара многу вештина. Мислам дека има шанси и тие треба да се искористат. Една од нив е и промената на водството во Европската унија. Мислам, имаме нов висок претставник за надворешна политика кој го надгледува дијалогот. Таа сигурно не е некој што има симпатии кон Русија или кон руското влијание на Западен Балкан. Имаме нов комесар за проширување кој одлично го разбира регионот. И треба да го искористиме тој момент за навистина решително да одиме напред“, додаде тој.
РСЕ ја праша Европската Унија дали размислува за укинување на мерките против Косово и какви конкретни чекори очекува ЕУ од Косово да го стори тоа.
Во одговорот на портпаролот на ЕУ, беше наведено дека „привремените мерки на ЕУ се реверзибилни, а Советот веќе постави услови за нивно постепено укинување, поврзани со преземањето чекори на Косово за деескалација на тензиите на северот“.
Во круговите на ЕУ за овa се разговара од јуни минатата година, но во меѓувреме, косовската влада продолжи со своите активности, особено со затворање на институциите кои работат во рамките на системот на Србија, не само на север, туку и во другите општини со мнозинско српско население.
Фогел рече дека овој пристап не е вистинскиот - може да го остави Косово изолирано и многу повеќе од тоа.
„Инаку, она што се плашам дека може да се случи е ситуација како онаа што се развива на Кипар, на пример, со текот на годините. Значи некој вид, знаете, замрзнат конфликт кој никогаш навистина не еруптира во насилство. Иако, искрено, очигледно и тоа е можно, како што видовме во Бањска и на други места. Некако знаеш дека има меурчиња под површината и само продолжува и продолжува и никогаш не се решава и дека тоа би било вистински проблем за Косово, затоа што тоа ќе ја оневозможи земјата да продолжи понатаму, ќе оневозможи да стане членка на Советот на Европа и така натаму“.
Косово сега ја чека новата влада која ќе ја донесат изборите на 9 февруари. Во зависност од исходот, на маса може да се најдат различни комбинации.
Курти сигнализираше дека ако добие нов мандат како премиер, ќе продолжи да го зајакнува својот имиџ како бескомпромисен лидер кој дава приоритет на принципот пред дипломатијата.
„Република Косово, со нашата влада на власт, никогаш нема да каже да за „Заједница“ (Заедница на српски) и да за Заедницата на косовските општини“, рече Курти на митингот пред поддржувачите во Јужна Митровица.
Кога вели „Заједница“, партијата на Курти постојано се повикува на Заедницата на општини со мнозинско српско население во Косово.
Формирањето на оваа заедница беше дел од договорот што Косово го постигна со Србија во 2013 година, но никогаш не беше спроведено.
И покрај притисокот од западните сојузници да се продолжи напред, Курти не презеде чекори во таа насока.
Но, според зборовите на Купчан, политиката е непредвидлива, а по изборите сè може да се испреврти... затоа што, ако има едно нешто сигурно во политиката - тоа е дека никогаш ништо не е сигурно.
