Откако Русија ја започна својата целосна инвазија на Украина во февруари 2022 година, Унгарија упорно одбива да се приклучи на напорите на ЕУ да ја казни и изолира Москва.
И таквото однесување беше потврдено претходно оваа недела, кога се појавија извештаи дека Будимпешта ќе им го олесни влезот на руските и белоруските државјани да влезат во земјата. Многумина од тие луѓе се работници, тврди Будимпешта, и треба да работат на нуклеарна централа што Русија и помага на Унгарија да ја изгради.
Но, малкумина беа убедени во проширувањето на унгарскиот визен систем со „национални картички“, што предизвика нова расправија меѓу Брисел и Будимпешта. Еден висок европски политичар предупреди дека проширувањето би можело да доведе до нов бран руски шпиони кои влегуваат во Европската Унија, откако многумина беа исфрлени од европските престолнини по инвазијата на Русија.
Од почетокот на руската војна, Унгарија, предводена од нејзиниот националистичко-конзервативен премиер, Виктор Орбан, ги блокираше или ги одложуваше пакетите помош за Украина.
Орбан, кој е критикуван за неговите пријателски врски со Владимир Путин, се соочи со нова реакција на почетокот на овој месец, откако отпатува за Москва за да се сретне со рускиот претседател по посетата во Киев. Со оглед на тоа што Унгарија моментално го претседава шестмесечното ротирачко претседавање со ЕУ, Орбан ја оцени посетата како „мировна мисија“, но водачите на ЕУ јасно ставија до знаење дека тој не ја претставувал Унијата на своите патувања.
„Со оглед на тоа што Русија се смета за „закана“ за безбедноста на ЕУ, извршната власт на ЕУ соопшти дека ќе контактира со унгарските власти во врска со олеснувањата на визниот режим „за да се разјасни опсегот на оваа шема и дали таа потпаѓа под правилата на ЕУ “, изјави за Current Time Анита Хипер, портпарол на Европската комисија.
Зошто загриженост?
Според предложената шема, Русите и Белорусите во голема мера нема да бидат подложени на какви било безбедносни проверки, и токму тоа многумина ги загрижи.
„Нивните причини поврзани со нуклеарната централа можеби се донекаде валидни. Но, она што можеме да го доведеме во прашање е дали оваа законска конструкција беше неопходна за да се исклучат од безбедносните сертификати“, објасни за РСЕ, Даниел Хегедус, висок соработник за Централна Европа, на Германскиот Маршалов фонд со седиште во Вашингтон.
Тие безбедносни грижи ги повтори Манфред Вебер, шеф на централно-десничарската Европска народна партија (ЕПП), најголемата политичка група во Европскиот парламент, во писмо до претседателот на Европскиот совет, Шарл Мишел, чиј примерок беше објавен од Фајненшал Тајмс на 30 јули.
„Новите „сомнителни“ правила „создаваат големи дупки за шпионски активности, потенцијално дозволувајќи им на голем број Руси да влезат во Унгарија со минимален надзор, што претставува сериозен ризик за националната безбедност“, пишува Вебер.
Во објавата на платформата X на 30 јули, портпаролот на унгарската влада Золтан Ковач ги отфрли „лагите“ на Вебер како „апсурдни и лицемерни бидејќи токму институциите во Брисел прават се што е во нивна моќ за да се осигураат Унгарија да го уништи својот строг систем за заштита на границите и азил, дозволувајќи им на стотици илјади илегални имигранти да влезат во земјата, а со тоа и во Европската Унија“.
Ковач директно не ги коментираше контроверзните нови правила за имиграција.
Во јули Унгарија објави детали за новиот систем за „брза работна виза“ за граѓаните на осум земји: Босна, Северна Македонија, Молдавија, Црна Гора, Србија, Украина, Русија и Белорусија, кој дозволува влез без безбедносни проверки или други ограничувања и подолг престој Унгарија.
Будимпешта соопшти дека многумина ќе бидат вработени во зградата на нуклеарната централа Пакс II во централна Унгарија, која ја изведува рускиот државен нуклеарен гигант Росатом.
Според новите правила, при влез во Унгарија, руските државјани ќе влегуваат и во ЕУ и во Шенген зоната без гранична контрола, која ги вклучува и Норвешка и Швајцарија кои не се членки на ЕУ, доколку поседуваат валидна виза и немаат врски со рускиот претседателот Владимир Путин.
Правилата за издавање работни дозволи се прашање на секоја земја-членка на ЕУ, па и покрај отворените граници на Шенген, на земјите-членки сè уште им е дозволено да забранат влез поради повеќе причини, вклучително и претходни забрани за влез или ако некое лице се смета за закана за јавната безбедност или здравје.
Но, западните санкции како одговор на целосната инвазија на Русија на Украина вклучуваат забрана за авиокомпании во сопственост на Русија да работат во воздушниот простор на ЕУ, што го отежнува патувањето на руските државјани во ЕУ.
Други се прашуваат дали има потреба од руско техничко знаење во нуклеарната централа Пакс? Во 2014 година, Орбан и Путин потпишаа договор за изградба на уште два реактори на локацијата, но проектот долго време се одложува.
„Вистинската инсталација на нуклеарна технологија, наводните причини поради кои би биле потребни руски и белоруски експерти - не е неизбежна, главно поради неуспехот на Росатом да ги исполни безбедносните барања на ЕУ,“ објасни Андрас Рач, руски експерт од Универзитетот Корвинус во Будимпешта.
„Целосно е неразбирливо зошто неодреден број Руси треба да бидат пуштени на унгарскиот пазар на труд“, изјави тој за унгарската служба на РСЕ.
Зошто сега?
Некои забележаа дека објавата на Будимпешта дојде набргу по враќањето на Орбан од Москва, што сугерира дека тоа можеби е финализирано таму од унгарскиот лидер и Путин.
Сепак, Хегедус од Германскиот Маршалов фонд се сомнева дека договорот бил „на цедило некое време“.
„Министерот за надворешни работи на Унгарија Петер Сијарто и рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров се состануваат на двомесечна основа. Значи, постои високо ниво на координација меѓу двете влади“, рече Хегедус, додавајќи дека времето на објавувањето веројатно не е случајност.
„Унгарија која претседава со ЕУ им нуди одредена заштита. Тие можат да се справат со сите овие провокации затоа што другите земји не сакаат да преземат каква било акција против Унгарија бидејќи таа претседава со ротирачкото претседателство. Тоа би претставувало преседан ако го направат тоа“, вели Хегедус.
Унгарија во минатото беше осомничена дека е „задна врата“ за руските шпиони. Пред една година Вашингтон изврши притисок врз неа да се повлече од Меѓународната инвестициска банка, финансиска институција под контрола на Русија. На банката, која го пресели своето седиште во Будимпешта од Москва во 2019 година, долго време се гледаше со сомнеж бидејќи нејзиниот руски персонал имаше дипломатски имунитет.
Набргу по руската инвазија на Украина во 2022 година, европските престолнини исфрлија околу 600 нејзини дипломати, од кои околу 400 се веруваше дека се шпиони.
„Унгарија сега е локомотива на оние кои ја мразат Европската Унија и прават сè за да ја уништат одвнатре. И нашето трпение ќе истече порано или подоцна“, изјави за Current Time на 31 јули, литванскиот парламентарец и поранешен министер за одбрана, Раса Јукневичиене.
Голем дел од руската шпионска активност е вратена, се вели во февруарскиот извештај на Кралскиот Институт за услуги, тинк-тенк за одбрана со седиште во Британија.
„Европјаните имаа чувство на сигурност дека руските шпиони повеќе не се таму, дека нивните способности се значително намалени. Но, проблемот е што не биле. Тие се помоќни од кога било“, рече Марина Мирон, аналитичарка од Одделот за воени студии на Кралскиот колеџ во Лондон за Гласот на Америка во март.
И сега Унгарија можеби ќе ја отвори вратата за повеќе руски шпиони.
„Не треба да бидеме наивни и да веруваме дека Русија нема да ја искористи можноста да донесе руски разузнавачи“, заклучува Хегедус.
