Стоти по ред во историјата на Бугарија и четврти премиер поставен од претседателот Румен Радев. Ова е сувата статистика за новата влада која стапи на функција во вторникот.
Шефот на државата наведе неколку главни задачи пред неа - контрола на високите цени, обезбедување евтини енергетски резерви, смирување на политичката тензија, спречување Бугарија да биде вовлечена во војна.
Сепак, ова е само официјалната листа на приоритети на новиот кабинет, велат аналитичарите со кои разговараше Радио Слободна Европа. Зад неа демне втора, неофицијална агенда, која сугерира враќање на испораките на руски гас и „пацификација“ на дијалогот со круговите блиски до Москва.
Бугарскиот претседател распиша вонредни избори на 2 октомври и назначи привремена влада
„Сигналите се многу јасни од Радев дека сака да биде решен проблемот со енергетската криза - тој тоа го гледа во насока на обновување на испораките од Газпром“, смета професорката по политички науки на софискиот универзитет „Св. Климент Охридски“ Ружа Смилова.
„Радев можеби е генерал на НАТО, но има сосема друга позиција“, додава Борјана Димитрова, менаџер на социолошката агенција „Алфа Рисрч“. Според неа, некои односи со Русија може да се обноват под економски изговор, без тоа официјално да се рекламира.
Димитрова очекува сличен развој на настаните поради неколку јасни противречности меѓу зборовите и постапките на претседателот. „Ќе набљудуваме нешто сосема ново од Радев во бугарскиот политички живот - некои зборови на смирување, на согласност, на дијалог, а во исто време и постапки кои не мора да водат во оваа насока“, вели социологот. А целта, според неа, е очигледна - со својата следна влада Радев има за цел да ја консолидира поддршката на лево ориентираното - русофилско гласачко тело.
„Традиционална практика на зависност“
„Треба да се справите со предизвиците кои беа поштедени од претходните три преодни влади поставени од мене“, рече Радев во почетокот на својот говор во вторникот.
Тој ги наведе и проблемите што, според него, ги оставил во аманет претходниот кабинет на Кирил Петков: „Јавниот замор од острата политичка криза, растечката инфлација и осиромашувањето, прохибитивните цени на горивата и енергенсите и недостигот на гас за зимата“.
Според Борјана Димитрова, зборовите на Радев го покажуваат само првиот слој од неговата визија за иднината на државата, бидејќи така може да ја стекне довербата на јавноста.
„Оваа агенда ќе биде насочена кон покажување борба против главните економски и социјални проблеми - ова му носи најголеми дивиденди“, вели таа. Според неа, на ова јавно ниво публиката тешко дека ќе забележи посебен пресврт во политиката во земјата. Сепак, тоа може да се случи на поскриено, неформално ниво.
„Токму енергетската индустрија е таа што спаѓа во овој втор слој, каде што конкретните чекори мора да се следат доста внимателно, а не само најгласните изјави во јавноста“, посочува таа. Според професорката по политички науки Ружа Смилова, сигналите на Радев се всушност многу јасни.
Таа верува дека и неговите стари изјави и неговиот говор покажуваат дека тој сака да ги продолжи испораките на руски гас. „Доколку се покаже дека овој кабинет има подолг хоризонт, може да се постигне нов долгорочен договор со Газпром“, прогнозира Смилова.
Откако рускиот гигант во април еднострано го прекрши договорот со Бугарија, владата на Петков почна да работи во насока на обезбедување алтернативни испораки. Радев, сепак, постојано ги обвинуваше поранешните власти дека предизвикуваат „хаос во енергетскиот сектор“ и прекинот на односите со Газпром го опиша како „зголемување на ризикот“.
Според Смилова, иако претседателот и неговиот тим формално зборуваат за диверзификација, можно е да се исполнат барањата на Газпром за плаќање на природниот гас во рубли. Токму одбивањето на претходната влада да го стори тоа беше искористено од Москва како изговор за прекин на снабдувањето.
„Дали ова нужно ќе биде пресвртница - не, туку враќање на добро користената практика Бугарија да биде енергетски зависна од Русија“, вели таа.
„Многу е лесно да се збунат луѓето“
Слично сценарио очекува и Борјана Димитрова, која напомена дека тоа најверојатно ќе се објасни со некои економски аргументи кои многумина тешко ги следат. „Работата е доволно сложена за да може да се презентираат различни читања на овој процес“, вели Димитрова и додава:
„Нема да се разбудиме едно утро и да кажеме: еве, договорот е потпишан. Договорот ќе се потпише вака, и на една банкарска сметка, а на друга, ова не е испочитувано, тоа не е се почитува - многу е лесно луѓето да се збунат“.
„Мантра“ за војната
Димитрова и Смилова се едногласни дека неофицијалната агенда на официјалниот кабинет најмногу се гледа од контрадикторностите во изјавите на претседателот и членовите на новата влада. „Радев можеби е генерал на НАТО, но има сосема поинаква позиција“, вели Димиторва и додава: „Попустливоста со која „Продолжуваме со промената“ кон Радев беше во најмала рака необјаснива.
Првиот пример за ваква контрадикторност, кој го дава Ружа Смилова, е ставот на претседателот во однос на војната што Русија ја започна против Украина на 24 февруари.
„Ризикот војната да опфати нови територии е реален и ваш прв приоритет треба да биде да ја спречите нашата земја да биде вовлечена во конфликт“, им се обрати шефот на државата на новите министри. Смилова оваа изјава ја дефинира како „мантра која има за цел да ги исплаши поплашливите“.
„Видовме дека ниту една од земјите што испраќаат оружје во Украина не е вклучена во војната, а Русија не ги третира како вклучени во војната во поголема мера отколку што ја третира Бугарија како непријателска земја“, коментира таа.
Според неа, загрижувачко за оваа мантра е тоа што ја изразува позицијата на Радев за „неутралност“, што е во „директна контрадикторност“ со неговото барање за зајакнување на интеграцијата на земјата во НАТО.
„Како се компатибилни овие две работи? Нема шанси да бидеме неутрални, да не заземаме страна во конфликтот, да не му се спротивставиме на агресорот во оваа ситуација и во исто време подобро да се интегрираме во евроатлантските структури“, вели Смилова.
Договорот за Ф-16
Другото „црвено светло“ што го забележуваат аналитичарите во актуелната ситуација е самиот избор на Радев на некои членови од кабинетот. Како пример го посочуваат новиот министер за одбрана и долгогодишен воен офицер Димитар Стојанов. Досега тој беше главен секретар на претседателството и со текот на годините беше познат како отворен критичар на договорот за американските борбени авиони Ф-16. Сепак, неговата позиција сега се покажа дека е остро променета.
„Борбената авијација е во многу тешка ситуација и мора да се бара решение. Решението лежи во набавката на втората транша ловци Ф-16. Ова ќе биде главната работа во мојот мандат“, рече Стојанов. Според Борјана Димитрова, оваа „целосна промена“ изгледа чудно.
„Тие даваат, дури и намерно, апсолутно различни сигнали, за официјално да се изјаснат за позиција за смирување на нашите надворешнополитички партнери“, смета таа.
Министерот за одбрана во заминување Драгомир Заков изрази надеж дека договорот за авионите ќе биде поместен од кабинетот, бидејќи рокот за предлогот е 1 ноември. Идејата е одлуката да се донесе што е можно побрзо по формирањето на редовен кабинет и парламент наесен.
Зборови за дијалог и конфронтирачки постапки
Противречности се појавуваат и во однос на барањата на Радев и на новиот вршител на должноста премиер Галаб Донев за потребата од дијалог и единство. Деновиве и двајцата рекоа дека имаат намера да ги намалат политичките тензии, бидејќи јавноста е уморна од „остра политичка борба“.
Во исто време, пак, Радев со своите назначувања води остар конфронтациски курс, истакнуваат Димитрова и Смилова. „Дефинитивно има барање за пресметка“, вели Смилова и го дава како пример изборот на пратеникот на БСП, Крум Зарков за министер за правда.
ФТ: владината криза во Бугарија ја отвора вратата за проруските десничарски партии
„Именувањето на Зарков не можеме, а да не го протолкуваме како директен напад врз Корнелија Нинова. Тој ги има сите надлежности да биде министер за правда, но тој е главен противник на Корнелија Нинова“, посочува Смилова.
Именувањето на Никола Стојанов за министер за економија на нејзино место и самата Нинова го протолкува како јасен напад против неа. Само неколку месеци претходно таа го разреши од раководното место во компанијата за оружје ВМЖ-Сопот. „Очигледно, владата ќе биде одмаздољубива кон БСП“, им изјави Нинова на новинарите во вторникот.
Борбата за русофилскиот простор
Во таа насока, Борјана Димитрова предвидува дека во наредните месеци ќе видиме „зборови за смирување, за договор, за дијалог, а во исто време дејствија кои не мора да водат во оваа насока“.
„Погледајте ги имињата на министрите кои се блиски до БСП - можете ли да замислите помирување или дијалог таму? Тука има линии по кои има многу јасни лични антагонизми“, коментира Димитрова. Според неа, за оваа цел е исклучително соодветен изборот на Галаб Донев за привремен премиер. Според неа, неговото назначување е неконфронтирачко, што се вклопува „во оваа визија на официјалниот кабинет за смирување на јавноста и во исто време позиции кои сугерираат некои поостри потези“.
Димитрова со загриженост укажува на тенденцијата на ерозија на партиско-политичкиот систем како последица на жестоките конфронтации. Според неа, чекорот од нестабилен парламентарен систем до концентрација на целата власт во рацете на претседателот не е голем. „Тогаш многу би му помогнало консолидација на левиот русофилски простор“, додава таа.
Според неа, амбициите на Радев не се да ја замени Нинова на лидерската позиција во БСП, бидејќи тоа би било „премногу ниска топка за него“. Димитрова смета дека шефот на државата има повеќе стратешки намери - да има влијание врз електоратот, кој денес е условно поделен меѓу БСП, „Бугарски подем“, „Вазраждане“ и „Има таков народ“.
