На главниот премин помеѓу делот од регионот Луганск, кој е под контрола на сепаратистите и територијата контролирана од украинската влада, редици луѓе кои заминуваа - повеќето жени со мали деца – велат дека имаат страв и се загрижени дека престојат полоши работи. Мајк Екел и Марјан Кушнир
Кога за прв пат избувна војната пред осум години, 28 годишната Наталија само се криела во подрумот кога престрелките и артилериските бомбардирања премногу се приближувале.
„Сега е поинаку. Сега се плашам за децата“, рече таа, држејќи ги за рака нејзиниот 3 и пол годишен син и 5 и пол годишна ќерка додека преминуваше од градот Луганск, кој го држат сепаратистите поддржани од Русија од 2014 година, на територијата под контрола на украинската влада. „Заминуваме засекогаш“, рече таа.
Долготрајната украинска војна, водена во источниот регион Донбас, може да биде на работ на голема ескалација, со повеќе од 130.000 руски војници во близина на границите на Украина и зголемување на тензијата меѓу Русија од една страна и Киев и Западот од друга страна.
Оградениот, силно чуван, опколен контролен пункт во Станица Луханска е на тоа место со години. За жителите на градот Луганск, кој е под контрола на сепаратистите и областите контролирани од владата на север, пунктот беше голема непријатност -- но на која луѓето се навикнаа, покажувајќи пасоши и дозволи за престој како да минуваат меѓународна граница.
Сега се чувствува поинаку
Во услови на зголемени борби, зголемени стравувања од нова руска инвазија и лажни тврдења на рускиот претседател Владимир Путин дека украинската влада врши „геноцид“ во Донбас, сепаратистичките лидери во Луганск и Доњецк на 18 февруари најавија масовна евакуација во Русија.
Тие подоцна објавија наредба за општа мобилизација за мажи на возраст од 18 до 45 години и им забранија на мажите од таа возраст да ги напуштат териториите.
Без да обезбедат докази, сепаратистичките лидери тврдат дека украинските владини сили наскоро ќе започнат голема офанзива. Киев негираше какви било такви планови, а западните власти ги обвинија Москва и сепаратистите дека планираат да создадат изговор за нова руска инвазија врз Украина.
„Се разбира, ние сме исплашени. Сите се исплашени. Никој не знае што ќе се случи. Што би направиле во оваа ситуација?“, изјави Ања, книговодителка која стоеше со нејзиниот 12-годишен син Данил и 6-годишниот Артјом, чекајќи ги роднините.
Таа рече дека преминувањето на линијата кај Станица Луханска отсекогаш било непријатност. Стана голем проблем кога властите воведоа ограничувања за премин еднаш месечно, како дел од напорите за ограничување на ширењето на ковид-19, кој беше попроблематичен на териториите под контрола на сепаратистите. Во близина на контролниот пункт, мала колекција на продавници нудат намирници и лекови.
САД со информација до ОН за наводни руски планови за убивање Украинци
Ања вели дека таа и нејзиниот сопруг, агроном, првично не планирале да го напуштат станот во Луганск -- и двајцата сè уште примале плата, иако не многу. Тоа се промени на 19 февруари, кога сепаратистичките администрации во Луганск и Доњецк им забранија на сите мажи на возраст меѓу 18 и 45 години да заминуваат; еден ден подоцна беше наредена и општа мобилизација.
Властите, исто така, наредија затворање на училиштата од 21 февруари. „Не дека тоа направи толку голема разлика. И онака беше бескорисно. Децата не учеа ништо“, рече таа, наведувајќи дека училиштата главно беа онлајн за да се спречи ширење на ковид-19.
Така, тие решија да ги испратат момчињата да живеат со нивните баби и дедовци, во селото Билокуракине, околу 150 километри оддалечено на територијата што ја контролира владата.
Таа ќе разговара со нив онлајн и се надева дека ќе ги види за еден месец, кога ќе ѝ биде дозволено повторно да премине. „Освен ако не завршиме во тотален пекол“, вели Ања, наведувајќи дека деновиве во нејзиното соседство се слушнале експлозии.
Таа рече дека е невозможно да се каже од каде доаѓаат, ниту кој е виновен. Но, дека генерално, таа и целото нејзино семејство чувствувале дека светот заборавил на конфликтот.
„Никој не нѐ сака никаде, ниту во Киев, ниту во Москва. Мило ми е што можеби во Европа, или во САД, некаде читаат за нас“, рече таа.
Во самата Станица Луханска, стравувањата се зголемија два дена порано кога гранатирањето за кое украинските официјални лица рекоа дека дошло од сепаратистите поддржани од Русија, погодила градинка во градот. Двајца наставници биле полесно повредени во инцидентот, кој оставил дупка во ѕидовите од тули на училиштето.
„Навистина брутално“
Не е јасно колку луѓе ги напуштиле деловите на Луганск и Доњецк кои се под контрола на сепаратистите откако беа издадени наредбите за евакуација. Лидерите на сепаратистите поддржани од Русија се цитирани од руските медиуми дека десетици илјади луѓе заминале, главно во соседниот руски регион Ростов.
Нема попрецизен број за тоа колку луѓе сами го напуштиле Луганск, преминувајќи на територијата контролирана од украинската влада. Руската државна новинска агенција ТАСС на 20 февруари ги цитираше сепаратистичките власти во Луганск дека речиси 34.000 луѓе преминале во Ростов.
„Тоа е брутално, навистина брутално“, вели 27 годишната Тања која заедно со нејзината 3-годишна ќерка ги посети родителите во Стаханов, град југозападно од Луганск, недалеку од линијата што ги дели владините сили од сепаратистички борци.
Украински функционери го посетија фронтот, се најдоа под артилериски напад
„Луѓето целосно се плашат што ќе се случи следно. Војниците се насекаде. Има постојано пукање“, вели таа, додавајќи дека нема поим кој го прави најголемиот дел од пукањето.
„Тоа е паника, целосна паника“, рече Тетјана, која работеше на блискиот комплекс на фарми додека не се пензионираше во 2012 година. Таа избега од Луганск со нејзината ќерка и нејзиниот 8-годишен внук, лоцирајќи се во Рубижне, на север.
За нив, одлуката да заминат дојде со забраната мажи да заминуваат од Луганск. „Зошто решивме да одиме? Кога дадоа наредба да почнат да ги земаат луѓето во служба“, рече таа.
Наталија, која како и сите луѓе кои беа интервјуирани за оваа статија побараа да не го даваат своето презиме, се присети дека мирно се криела во подрумот во 2014 година кога Луганск беше под бомбардирање.
Таа вели дека требаше да го има првиот работен ден на 21 февруари, како продавачка во мала продавница во градот - но наредбата за забрана на мажите да го напуштат регионот и затворањето на училиштата беше последната капка. „Децата цела ноќ спијат, повеќе или помалку. Јас? Не навистина“, рече таа.
Во Новолуханске, град на фронтот на страната под контрола на владата чии предградија накратко беа под силен артилериски оган за време на посетата на министерот за внатрешни работи на Украина на 19 февруари, најчестото жалење од жителите интервјуирани од РСЕ не беше заканата од нова инвазија на руските сили: тоа беше дека градот умира, ако не е и веќе мртов, со една десетина од младата популација што ја имаше пред само неколку години.
„Зошто би заминал? Имам три стана овде. Мајка ми живее овде, баба ми. Освен тоа, каде би одел? Тука живеам цел живот, тоа е мојот дом. Мојот град“, вели 26 годишниот Серхиј Крајнов, сепак додавајќи: „Да, артилериското пукање во последните денови дефинитивно беше сериозно; не сум слушнал вакво нешто долго време“.
Руско признавање на делови од Украина како „тактика на притисок“
„Имавме убав град. Имаше многу деца. Сите домови беа полни. По 2014, 2015, сите си заминаа“, вели Олесија, 65-годишна пензионерка која продава леб од трошен киоск во последните шест месеци за да ја надополни својата месечна пензија од 106 долари. Запрашана дали би заминала во случај на целосна нова војна, таа се насмеа. „И каде да одам? Никому воопшто не му требаме овде“.
Ирина кој ги остави синовите, на возраст од 7 и 2 години, да живеат кај роднините во Старобилск, на околу еден час возење на север, вели дека не работи откако нејзиниот сопруг почина пред една година, од болест која одби да ја идентификува.
Таа рече дека врзува крај со крај со помош од нејзините свекор и мали државни плаќања за самохрани мајки.
„Некои луѓе остануваат. Повеќето си заминуваат. Дали има паника? Сега има сериозен страв. Вака не било со години“, рече таа. Запрашана за експлозиите кои наводно се слушаат во градот, таа тивко рече: „Се трудиме да не зборуваме за тоа пред децата“.
