Донесувањето на законот за именување и дополнување на Законот за државни службеници е дел од европскиот пакет закони и еден од клучните четири закони за добивање позитивен извештај од Европската комисија на есен. Неделава текстот на Предлог законот беше констатиран како прифатлив од страна на Парламентот и е даден на понатамошно читање. Министерот за правда , Михајло Маневски го образложи како закон кој кој ги исполнува критериумите за модерен, професионален и ефикасен систем на јавна администрација. Портпаролот на Владата, Мартин Мартиносвки ги појаснува точките на кои овој закон се фокусира.
„Цел на законот е да се обезбеди целосна, професионализација и деполитизација на државната служба. Воведување на елементи на вертикална кариера и зајакнување на улогата на Агенцијата за државни службеници, во насока на вршење надзор во примената назаконот и подзаконските акти кои произлегуваат од него. Донесувањето на законот за изменување и дополнување на законот за државни службеници ќе значи и исполнување на приоритетот шест од документот, мерки и активности за реализација на главните приоритети за пристапување во ЕУ и добивање на датум за преговори за членство на Република Македонија во ЕУ.“
Фрлање прав во очи и чиста шминка во која повторно отуствува подготвеноста за сериозна реформа, го нарече опозицијата донесувањето на овој закон. Дури и да се донесе тој ќе почне да се применува од идната година, вели Пратеникот Владо Бучковски од СДСМ и наведува некои од забелешките на законот што ги даде опозицијата.
„Првата забелешка ќе треба да ги опфати повеќето сегменти кои до сега не беа, како даночната, царинската и судската администрација. Даночната и царинската сега се вметнати, судската не е. Министерството за правда измислува нова категорија надвор од системот на државни службеници. Има систем на експресно напредување. За пет години можеш да станеш службеник од највисок ранг, тоа е да станеш државен советник. Трето, државните секретари кои се именувани од владата, по евентуална промена на власта ќе останат во државната администрација. Значи, иако се неспособни, не можеш да се ослободиш од нив,“
вели Бучковски реагирајќи во име на опозицијата и на како што вели најновата сеча на локалната администрација по смената на градоначалниците во чија обука има инвестирано и Европската комисија. Оттаму очекувањето дека дури и да се донесе законот , тоа нема да ја промени сликата. Европската унија бара доследна имплементација на законите што се донесуваат. Во овој случај, потребно е многу труд а постигнато е многу малку, порача евроамбасадорот, Ерван Фуере.
Зградата на Владата на Република Македонија„Што се однесува на осигуруваењe на имплементрање ефективно законодавство, на поставеност и почитување на структурата за напредување во кариерата и да се нема навика која се случуваше толку често во минатото, јавните службеници да се отуштаат кога на власт ќе дојде нова администрација, дали на национално или локално ниво.“
Да се реши проблемот на партизираната администрација, порачува секоја година европската комисија во своите извештаи за напредокот на Македонија кон Унијата. Наместо професионална и ефикасна администрација, таа се претвора во ефикасно средство за воспоставување контрола на владеењето од страна на секоја власт токму вработувајќи ги своите партиски војници.
Генералниот секретар на агенцијата за државни службеници, Методија Димовски вели дека и сегашните законски норми овозможуваат селекција врз основа на квалитет и дека тој процес релативно добро се спроведува во практиката.
„Мислам дека процесот на селекција релативно добро се спроведува, бидејќи е прилично комплексен и во државната служба е вграден можеби најкомплексен систем на селекција од кој било дел на државната администрација во целост,“
вели Димовски
Станува збор за перцепции коишто можат да бидат различни, појаснува Димовски додавајќи дека во законот за државни службеници не е забрането членување во политички партии како што е направено во некои други европски држави.
„Она што ние сме го регулирале е дека државните службеници не смеат да спроведуват партиски активности за време на работа, па дури во етичкиот кодекс имате и дека не смеете да истакнувате партиски симболи во канцелариите на државните службеници. Тоа мислам дека апсолутно се почитува. Така што вградени се сите механизми кои треба да обезбедат одбрана од тоа. Што се случува на теренот? Тоа се сепак перцепции,“
додава Димовски
Професорот Борче Давитковски не се согласува дека сегашниот систем создава услови за надминување на партизираноста се додека тој не се замени со сосема нов систем системот на кариера кој ни го препорачува и Европската Унија.
„Имаме ние систем на работни места, кога ќе се воведе систем на кариера е подруга ситуација. Кај систем на работни места, може од многу низок чиновник при промена на власта да стане многу висок чиновник, бидејќи дозволено е рипање на неколку места. А, кај систем на кариера не може да се прескокнуваат одредени скалила. Еден од реформсите зафати е токму спроведување на систем на кариера.“
Професор Давитковски појаснува дека системот на работни места кој е најкомпатибилен за земји во транзиција во кои сеуште не е воспоставена постојана систематизација поради потребата од прилагодување, е изигран од политичките елити кои тоа прилагодување и менување на систематизациите широко го користат за вработување на луѓе од сопствените партиски редови.
Партизираноста генерира непотизам, нетранспарентнот, корупција, неефикасност.
Во некоја рака вака воспоставениот систем задира и во почитувањето на човековите права, создавајќи жртви на промената на владејачките елити, коментира претседателот на Хелсиншкиот комитет за човекови права. Исо Руси.
Претседателите на двете најголеми партии во Македонија, Никола Груевски и Бранко Црвенковски„Тие стресови на кои сите тие луѓе навикнаа, секоја нова гарнитура да менува од портир до највисоките позиции се невидено кршење на човековите права. Не можете да имате почитување на човековите права, ако имате партизација на се и сешто, иако нам тоа ни изгледа забавно во јавноста, да гледаме што се не е партизирано.“
Во извештаите на Транспаренси интернешанал јавната администрација високо се котира во областите за кои граѓаните сметаат дека се најкорумпирани. Најсвеж е примерот што го даваат податоците на истражувањето на центарот за граѓански комуникации во врска со нестручното и нетранспарентно спроведување на јавните набавки. 10 милиони евра повеќе во 2008 од претходната година се потрошени преку директно преговарање без објавување на оглас. Или вкупно 24 милиони евра државни пари лани се одлеале преку договор во 4 очи.
„Јавната администрација е недоволно стручна, недоволно подготвена, недоволно стручно ги подготвува тендерите. Но, исто така не се спроведуваат согласно законот и тука недостасува системот на контрола,“
коментира Слаѓана Тасева од невладината Транспарентност Нулта-корупција. Одговорност сеуште никој не сноси околу лошо спроведен тендер или злоупотребани јавни набавки. Кога на транспарентност не можеме да ја научиме Владата која ги спроведува најкрупните јавни набавки, тогаш сигурно не можеме да сметаме на другите кои се однесуваат така вели Тасева затворајќи го кругот на лошата поставеност на целиот систем. Партизџираноста која генерира корупција, непрофесионалноста која генерира бавност и тромавиост на администрацијата има директно влијание врз економијата бидејќи ги одвраќа странските инвеститори кои ја гледаат Македонија како бизнис дестинација.
Се чини бројките се сеуште табу тема. Европа бара државната и јавната администрација да се сведат на бројка од 70-тина илјади. Таа во македонската реалност изнесува околу 120 000 и наместо намалена во изминстиве десетина години таа е зголемена за 20-30 000. Сите тие се на товар на државниот буџет и се заедно предизвикува огрома дискрепанца меѓу оние што работат и оние што сеиздржуваат од буџетот, што ја гуши економијата. Тоа е суштината на забелешките кои ги дава Европа како и домашните експерти. Професорот Борче Давитковски препорачува да се постапува секторски и да се детектираат областите во кои постои превработеност.
Во образованието од 30 000 само 17 000 се вклучени во образовниот процес, Во здравството од 24 000 вработени , над 10 000 се административно технички помошен персонал. Проблемот е системски и треба воља за вистинска реформа. Не е популарна мерка но од неа нема бегање, вели Давитковски.
Собранието на Република Македонија„Ниту една политичка гарнитура не сака да направи рафдикален рез. Сакале нејќеле, една влада мора да го направи тоа. Верувајте, буџетот е толкав. Знам дкеа е непопуларно. Тачер го намали бројот, па конзервативците сеуште не можат да дојдат на власт во Англија. Не им забораваат, но барем ја направи Англија да биде конкурентна со Германија и Франција. Мора да се растерети јавниот сектор, затоа што економијата се гуши.“
При тоа, надлежните но и експертите инсистираат на разликата. Проблемите пред се треба да се лоцираат во јавната администрација. Бројката од 10-тина илјади дражавни службеници ја сметаат дури и за недоволна.
„Државната служба, со овој број не може реално да одговори на потребите кои произлегуваат од нашите активности со евро интеграциите.“
„Класичната државна администрација по мене е многу мала и не одговара на европските и светските стандарди. Мислам дека треба барем да се усвои бројот на државни службеници, а не да се намалува,“
велат Димовски и Давитковски.
Во февруари бројката на државни службеници е намалена на 7500. Ваквото намалување на бројката Давитковски ја гледа како избегнување на статусот на државни службеници поради одговорноста што ја носи државната служба а пред се поради пресметувањето на платите.
„Бидејќи со законот за државни службеници за класичните државни службеници е предвидено систем за пресметување на плата, а во други државни, пара државни регулаторни тела, бидејќи се подоцна формирани, ќе има простор за поголеми плати и затоа тие преку измена на законот се интервенира да немаат статус на државни службеници. Бидејќи статусот на државни службеници значи права, но има и големи обврски. Тоа е поентата, врз основа на тие обврски ги вршат тие работи,“
вели Давитковски
Со донесувањето на законот за државни службенци под државна капа ќе се вратат службениците во царинската управа, Управата за јавни приоходи и во катастарот.
Опозицијата поздрави некои од решенијата во законот којшто е во собраниска процедура, на пример да се наградуваат државните службеници кои имаат магистратури и докторати како придонес кон квалитет како и тоа да има видео надзор при полагањата на државните службеници заради досегашните злоупотреби.
Законот за државни службеници е еден од четирите закони кои европа ги бара ккао кинимум исполнети услови за добивање позитивен извештај наесен. Новиот вицепремиер за евроинеграции Васко Наумовски уверува дека сите закони па и законот за државни службеници ќе бидат донесени до 15 септември.
„Цел на законот е да се обезбеди целосна, професионализација и деполитизација на државната служба. Воведување на елементи на вертикална кариера и зајакнување на улогата на Агенцијата за државни службеници, во насока на вршење надзор во примената на
Што се однесува на осигуруваењe на имплементрање ефективно законодавство, на поставеност и почитување на структурата за напредување во кариерата и да се нема навика која се случуваше толку често во минатото, јавните службеници да се отуштаат кога на власт ќе дојде нова администрација, дали на национално или локално ниво
Фрлање прав во очи и чиста шминка во која повторно отуствува подготвеноста за сериозна реформа, го нарече опозицијата донесувањето на овој закон. Дури и да се донесе тој ќе почне да се применува од идната година, вели Пратеникот Владо Бучковски од СДСМ и наведува некои од забелешките на законот што ги даде опозицијата.
„Првата забелешка ќе треба да ги опфати повеќето сегменти кои до сега не беа, како даночната, царинската и судската администрација. Даночната и царинската сега се вметнати, судската не е. Министерството за правда измислува нова категорија надвор од системот на државни службеници. Има систем на експресно напредување. За пет години можеш да станеш службеник од највисок ранг, тоа е да станеш државен советник. Трето, државните секретари кои се именувани од владата, по евентуална промена на власта ќе останат во државната администрација. Значи, иако се неспособни, не можеш да се ослободиш од нив,“
вели Бучковски реагирајќи во име на опозицијата и на како што вели најновата сеча на локалната администрација по смената на градоначалниците во чија обука има инвестирано и Европската комисија. Оттаму очекувањето дека дури и да се донесе законот , тоа нема да ја промени сликата. Европската унија бара доследна имплементација на законите што се донесуваат. Во овој случај, потребно е многу труд а постигнато е многу малку, порача евроамбасадорот, Ерван Фуере.
Да се реши проблемот на партизираната администрација, порачува секоја година европската комисија во своите извештаи за напредокот на Македонија кон Унијата. Наместо професионална и ефикасна администрација, таа се претвора во ефикасно средство за воспоставување контрола на владеењето од страна на секоја власт токму вработувајќи ги своите партиски војници.
Генералниот секретар на агенцијата за државни службеници, Методија Димовски вели дека и сегашните законски норми овозможуваат селекција врз основа на квалитет и дека тој процес релативно добро се спроведува во практиката.
„Мислам дека процесот на селекција релативно добро се спроведува, бидејќи е прилично комплексен и во државната служба е вграден можеби најкомплексен систем на селекција од кој било дел на државната администрација во целост,“
вели Димовски
Станува збор за перцепции коишто можат да бидат различни, појаснува Димовски додавајќи дека во законот за државни службеници не е забрането членување во политички партии како што е направено во некои други европски држави.
„Она што ние сме го регулирале е дека државните службеници не смеат да спроведуват партиски активности за време на работа, па дури во етичкиот кодекс имате и дека не смеете да истакнувате партиски симболи во канцелариите на државните службеници. Тоа мислам дека апсолутно се почитува. Така што вградени се сите механизми кои треба да обезбедат одбрана од тоа. Што се случува на теренот? Тоа се сепак перцепции,“
додава Димовски
Професорот Борче Давитковски не се согласува дека сегашниот систем создава услови за надминување на партизираноста се додека тој не се замени со сосема нов систем системот на кариера кој ни го препорачува и Европската Унија.
„Имаме ние систем на работни места, кога ќе се воведе систем на кариера е подруга ситуација. Кај систем на работни места, може од многу низок чиновник при промена на власта да стане многу висок чиновник, бидејќи дозволено е рипање на неколку места. А, кај систем на кариера не може да се прескокнуваат одредени скалила. Еден од реформсите зафати е токму спроведување на систем на кариера.“
Професор Давитковски појаснува дека системот на работни места кој е најкомпатибилен за земји во транзиција во кои сеуште не е воспоставена постојана систематизација поради потребата од прилагодување, е изигран од политичките елити кои тоа прилагодување и менување на систематизациите широко го користат за вработување на луѓе од сопствените партиски редови.
Партизираноста генерира непотизам, нетранспарентнот, корупција, неефикасност.
Во некоја рака вака воспоставениот систем задира и во почитувањето на човековите права, создавајќи жртви на промената на владејачките елити, коментира претседателот на Хелсиншкиот комитет за човекови права. Исо Руси.
Во извештаите на Транспаренси интернешанал јавната администрација високо се котира во областите за кои граѓаните сметаат дека се најкорумпирани. Најсвеж е примерот што го даваат податоците на истражувањето на центарот за граѓански комуникации во врска со нестручното и нетранспарентно спроведување на јавните набавки. 10 милиони евра повеќе во 2008 од претходната година се потрошени преку директно преговарање без објавување на оглас. Или вкупно 24 милиони евра државни пари лани се одлеале преку договор во 4 очи.
„Јавната администрација е недоволно стручна, недоволно подготвена, недоволно стручно ги подготвува тендерите. Но, исто така не се спроведуваат согласно законот и тука недостасува системот на контрола,“
коментира Слаѓана Тасева од невладината Транспарентност Нулта-корупција. Одговорност сеуште никој не сноси околу лошо спроведен тендер или злоупотребани јавни набавки. Кога на транспарентност не можеме да ја научиме Владата која ги спроведува најкрупните јавни набавки, тогаш сигурно не можеме да сметаме на другите кои се однесуваат така вели Тасева затворајќи го кругот на лошата поставеност на целиот систем. Партизџираноста која генерира корупција, непрофесионалноста која генерира бавност и тромавиост на администрацијата има директно влијание врз економијата бидејќи ги одвраќа странските инвеститори кои ја гледаат Македонија како бизнис дестинација.
Се чини бројките се сеуште табу тема. Европа бара државната и јавната администрација да се сведат на бројка од 70-тина илјади. Таа во македонската реалност изнесува околу 120 000 и наместо намалена во изминстиве десетина години таа е зголемена за 20-30 000. Сите тие се на товар на државниот буџет и се заедно предизвикува огрома дискрепанца меѓу оние што работат и оние што се
Во образованието од 30 000 само 17 000 се вклучени во образовниот процес, Во здравството од 24 000 вработени , над 10 000 се административно технички помошен персонал. Проблемот е системски и треба воља за вистинска реформа. Не е популарна мерка но од неа нема бегање, вели Давитковски.
При тоа, надлежните но и експертите инсистираат на разликата. Проблемите пред се треба да се лоцираат во јавната администрација. Бројката од 10-тина илјади дражавни службеници ја сметаат дури и за недоволна.
„Државната служба, со овој број не може реално да одговори на потребите кои произлегуваат од нашите активности со евро интеграциите.“
„Класичната државна администрација по мене е многу мала и не одговара на европските и светските стандарди. Мислам дека треба барем да се усвои бројот на државни службеници, а не да се намалува,“
велат Димовски и Давитковски.
Во февруари бројката на државни службеници е намалена на 7500. Ваквото намалување на бројката Давитковски ја гледа како избегнување на статусот на државни службеници поради одговорноста што ја носи државната служба а пред се поради пресметувањето на платите.
„Бидејќи со законот за државни службеници за класичните државни службеници е предвидено систем за пресметување на плата, а во други државни, пара државни регулаторни тела, бидејќи се подоцна формирани, ќе има простор за поголеми плати и затоа тие преку измена на законот се интервенира да немаат статус на државни службеници. Бидејќи статусот на државни службеници значи права, но има и големи обврски. Тоа е поентата, врз основа на тие обврски ги вршат тие работи,“
вели Давитковски
Со донесувањето на законот за државни службенци под државна капа ќе се вратат службениците во царинската управа, Управата за јавни приоходи и во катастарот.
Опозицијата поздрави некои од решенијата во законот којшто е во собраниска процедура, на пример да се наградуваат државните службеници кои имаат магистратури и докторати како придонес кон квалитет како и тоа да има видео надзор при полагањата на државните службеници заради досегашните злоупотреби.
Законот за државни службеници е еден од четирите закони кои европа ги бара ккао кинимум исполнети услови за добивање позитивен извештај наесен. Новиот вицепремиер за евроинеграции Васко Наумовски уверува дека сите закони па и законот за државни службеници ќе бидат донесени до 15 септември.
