Однадвор може да изгледа дека владејачката коалиција во Бугарија е на работ на распаѓање. Во реалноста, сепак, тоа е малку веројатно, барем судејќи според сегашните линии на поделба.
Ова го порачуваат тројца експерти за Радио Слободна Европа - социологот Геновева Петрова од „Алфа Рисрч“, професорот по филозофија и социологија Стефан Попов и професорот по политички науки Антониј Тодоров.
Главните прашања за кои коалицијата се расправаше во последните денови се две - изборот на гувернер на Бугарската народна банка (БНБ) и одлуката дали да се испрати воена помош за Украина.
Сепак, ниту една од нив нема да доведе до распаѓање на коалицијата меѓу „Продолжуваме со промените“ (ПП), Бугарската социјалистичка партија (БСП), „Има таков народ“ (ИТН) и „Демократска Бугарија“ (ДБ), велат експертите.
„Оваа коалиција ќе оди со некакви патерици, со некакви ортопедски инструменти, ќе се движи полека и полека уште некое време“, вели Стефан Попов.
„Верувам дека оваа коалиција ќе може, барем на краток рок, да ги надмине острите тензии од последните денови и да најде начин да ги исполни обврските што ги презеде при формирањето - ако не целосно, тогаш барем донекаде“, смета Геновева Петрова.
На ист став е и Антониј Тодоров кој вели: „Овие прашања не изгледаат толку важни и суштински за опстанокот на коалицијата и до нејзино распаѓање. Во одреден момент ќе има modus vivendi (начин на живот), и покрај незадоволството кај некои“.
Што ги дели?
Споровите меѓу партиите во владејачката коалиција во последните денови се на две главни теми. Едната е дали Бугарија треба да ѝ пружи воена помош на Украина, а другата е за избор на гувернер на БНБ. Има и трета тема - политиката на Бугарија кон Северна Македонија.
Воената помош за Украина
Во однос на воената помош за Украина, има една во коалицијата која ја поддржува таквата одлука - ДБ, и една која е силно против - БСП. Нејасни се позициите на другите коалициски партнери, ПП и ИТН.
ДБ достави до Народното собрание предлог-одлука за испраќање воена помош за Украина. Лидерот на БСП Корнелија Нинова изјави дека како вицепремиер нема да дозволи испраќање воена помош, дури и ако парламентот ја одобри.
„Ако парламентот донесе таква одлука, јас нема да потпишам таков документ. Ако сакаат нека ме сменат, но јас нема да го потпишам овој документ!“, изјави Нинова за БНТ.
Претседателот на пратеничката група на БСП, Георги Свиленски, рече дека партијата ќе ја напушти коалицијата доколку Бугарија испрати воена помош за Украина.
„Ако калашников или куршум од Бугарија замине во Украина, БСП ќе ја напушти коалицијата. Ова е црвена линија што не можеме да ја поминеме“, изјави Свиленски.
Според Стефан Попов, овој конфликт се манифестира по линијата на поделба Русија, која ја „одвојува БСП од другите“ партии во коалицијата. Оваа линија на поделба Геновева Петрова ја дефинира како вредносна линија која била видлива уште пред формирањето на коалицијата.
Изборот на гувернер на БНБ
Две партии од владејачката коалиција предложија два различни кандидати за гувернер на БНБ. ИТН го предложи Лубомир Каримански, а ПП Андреј Ѓуров.
Резервите за Каримански се поврзани со неговата кариера во бугарските банки, вклучително и Инвестбанк, една од двете банки заедно со Првата инвестициона банка за кои стрес тестот на Европската централна банка (ЕЦБ) покажа дека има недостиг на капитал. Банката беше поврзана од властите со наводна шема за перење пари од Венецуела.
Откако работеше во банката, Каримански беше поврзан со случајот за финансиска измама кој седум години беше под истрага на обвинителството.
Геновева Петрова смета дека овој спор се јавува по „општо кажано конјунктурни линии на поделба во однос на некои конкретни одлуки во однос на позициите на моќ во државата“.
„Тензиите околу изборот на гувернер на БНБ се најновиот и недвосмислен пример, но сосема е разумно за многу луѓе да се запрашаат дали такви тензии не постојат и во други области“, рече таа.
Петрова и Попов сметаат дека овие спорови се позначајна закана за опстанокот на коалицијата. „Мислам дека ова е посериозно прашање.
„Надворешнополитичките прашања никогаш не биле сметани за сериозни“, вели Попов, додека Петрова додава: „Ова генерира многу повеќе недоверба на јавноста кон владејачката партија и коалицијата отколку вредносни разлики“.
Политиката спрема Северна Македонија
Во коалицијата има тензии и поради политиката на Бугарија кон Северна Македонија. Софија го блокираше почетокот на преговорите за членство на Скопје во ЕУ во 2020 година и сè уште не го укина ветото.
Сепак, премиерот Кирил Петков го постави за приоритет подобрувањето на односите со Северна Македонија и го посети Скопје во почетокот на својот мандат.
Сега лидерот на ИТН, Слави Трифонов тврди дека „некаде е договорено да се укине ветото за Северна Македонија“.
Сепак, другите членови на коалицијата негираа дека има промена во ставот за Скопје. Антониј Тодоров смета дека всушност има консензус, а не поделба за прашањето за ветото.
„Ова е прашање што може да се искористи во општеството, но сепак ми се чини дека тоа не е меѓу првите грижи на бугарското општество. И не мислам дека таму ќе има ненадејни движења“, наведува тој, додавајќи:
„Според мене, сите потајно знаат дека тоа е глупост, но надворешно, со оглед на битката за гласачкото тело, меѓусебно се закануваат дека националниот интерес, што и да значи тоа, бара цврст став“, оценува Стефан Попов.
Дали овие спорови ќе ја поделат коалицијата?
Меѓутоа, прашањето е дали некој од овие спорови ќе ја подели коалицијата. Сите тројца експерти веруваат дека тоа е малку веројатно во оваа фаза.
„Најлогичното прашање што може да се постави е како оваа коалиција сѐ уште не се расцепила“, вели Геновева Петрова, наведувајќи:
„Но, од друга страна, мислам дека сè уште има ресурси - и во политичките сили што ја формираат оваа коалиција и во однос на довербата на луѓето, да се минимизира ефектот од тензиите меѓу коалициските партнери. Дали тоа ќе се случи е прашање на политички одлуки на самите партии што ја формираат владејачката коалиција“.
Петрова смета дека приоритетите со кои четирите партии коалицираат сѐ уште се на дневен ред и тоа дава ресурси да се задржи коалицијата и да продолжи да функционира.
„Она што ги мотивираше овие партии да ја формираат оваа коалиција е уште еден вид на реформи кои сѐ уште се на дневен ред, а за кои луѓето веќе мислат дека е доцна. Довербата на јавноста во овој вид реформи, од кои најзабележителни се реформите во судството, не е целосно исцрпена“, рече таа.
Тројцата експерти сметаат дека спорот околу изборот на гувернер на БНБ најверојатно ќе предизвика посериозна криза во коалицијата. Според Геновева Петрова, ИТН е учесникот во коалицијата со најнепредвидливо однесување. На истиот став е и Стефан Попов. Тие сметаат дека токму тоа може да доведе до кризи во коалицијата.
„Ова е многу тешко да се предвиди, бидејќи Слави Трифонов е непроѕирна темна точка, нема пристап до неа, не се знае во неговата глава што се случува. Ако партијата се сврти во некоја насока и одлучи да се радикализира, тогаш коалицијата може да се распадне“, рече Попов.
Што се однесува до испраќањето воена помош за Украина, Стефан Попов смета дека останатите коалициски партнери ќе попуштат пред ултиматумот на БСП.
„Мислам дека нема партија во коалицијата која е заинтересирана да се распадне и во таа смисла, ниту една нема да му даде приоритет на прашањето за оружјето пред одржувањето на коалицијата. Прашањето за оружјето е симболично и морално прашање, но никој во моментов не го смета за политички долгорочно, никој не суди за дамката што ќе падне на Бугарија“, рече тој.
Геновева Петрова признава дека е можно со гласовите на опозицијата од ГЕРБ и МРФ да се донесе одлука за воена помош на Украина. Партијата на Бојко Борисов веќе предложи вакво решение.
Петрова смета дека носењето ваква одлука со поддршка на ГЕРБ ќе биде сфатено поинаку од изборот на гувернер на БНБ со гласовите на ГЕРБ.
„Не се работи само за вмешаност на опозицијата. Доколку се донесе одлука која е добра за државата со поддршка на опозицијата, од гледна точка на јавното мислење нема да предизвика негативна реакција во јавноста, дури и ако тоа значи поддршка од ГЕРБ - партија која се смета за непожелен партнер“, додаде Петрова.
Ќе има ли предвремени избори?
Сите тројца експерти сметаат дека предвремените избори во моментов изгледаат многу малку веројатни. Според нив, нови избори ќе им наштетат на сите партии во актуелната власт.
„Доколку се одржат предвремени избори, на пример наесен, ќе настрадаат апсолутно сите партии од владејачката коалиција. Апсолутно сите. Никој на кој било начин нема да може да ја искористи ситуацијата и да добие дивиденда“, изјави Антониј Тодоров, додавајќи:
„Во тој случај победниците најверојатно ќе бидат од ГЕРБ и МРФ, но дали тие самите ќе можат да формираат ново мнозинство е рано да се погоди“.
На истиот став е и Стефан Попов: „Ако коалицијата се распадне, алтернативите се МРФ и ГЕРБ – т.е. враќање на почетната позиција“, рече тој.
Други опции во случај на распаѓање на коалицијата се ново мнозинство во актуелниот парламент или малцинска влада.
Геновева Петрова смета дека е малку веројатно ново мнозинство во сегашното Народно собрание, барем ако се суди според она што го велат партиите.
„Малцинската влада би била исто толку проблематична. Тоа би подлежило и на конјуктурни мнозинства и конјунктурни одлуки“.
Според Антониј Тодоров, ваквата влада сигурно не би траела долго. „Дали е можно малцинска влада, тивко поддржана од ГЕРБ? Малку е веројатно, но и да е, таквата влада тешко дека ќе опстане повеќе од неколку месеци“, рече тој.
